طرحواره استحقاق یا خودشیفتگی چیست ؟

تله‌های زندگی اصطلاحی عامیانه است برای اشاره به آنچه که متخصصان روانشناسی به آن طرحواره‌های ناسازگار می گویند. طرحواره یا تله زندگی، باورهای عمیق و ریشه‌‌ای هستند که در دوران کودکی درباره خود، دیگران و جهان در ذهن ما شکل گرفته است. یکی از این باورهای عمیق، طرحواره استحقاق است.

طرحواره استحقاق چیست؟

یکی دیگر از تله های مورد بحث، طرحواره استحقاق است که کل زندگی شخص تحت تاثیر این تله قرار گرفته و به زندگی او جهت می دهد.افراد گرفتار در این تله به ندرت برای تغییر اوضاع خودشان تلاش می کنند. دوست ندارند برای تغییر به روانشناس مراجعه کنند و همیشه دیگران را مقصر مشکلات زندگی خود می دانند.

ویژگی اشخاص مبتلا به طرحواره استحقاق

کسانی که به تله زندگی استحقاق گرفتار شده باشند به این اعتقاد دارند که از تمامی افراد برتر هستند و حق ویژه ای برای خود قائل هستند.این افراد تعهد خاصی نسبت به رعایت کردن اصول روابط اجتماعی و متقابل خود ندارند.انتظار دارند دیگران همه درخواست های آنان را بدون در نظر گرفتن اینکه چقدر برای آنان هزینه بر است انجام دهند.

چنین افرادی برای آنکه بتوانند قدرت نمایی کنند به طور افراطی به دنبال برتری جویی هستند و از کاربرد کلماتی مانند موفق ترین، با استعداد ترین، قدرت مند ترین و ثروتمندترین لذت می برند.به طور کلی این افراد احساس می کنند از دیگران برتر و نخبه هستند.در نتیجه این حق را به خود می دهند که  از امتیازاتی برخوردار باشند. از طرف دیگر این افراد به واسطه همین احساس برتری، اصل احترام متقابل در روابط اجتماعی را رعایت نمی کنند و همواره سعی در کنترل رفتار دیگران به نفع خود دارند.

این افراد در فعالیت های خود خواهانه درگیر می شوند و بیشتر تمایل به انجام کارهایی دارند که فشار کاری زیادی را برای دیگران به همراه دارد.کسانی که در طرحواره خودشیفتگی گرفتار شده اند، دارای رفتارهایی مانند قدرت طلبی افراطی، رقابت جویی بالا، سلطه گری بیش از حد، لحن بیان پرخاشگرانه و نامناسب هستند.

چک لیست ابتلا به طرحواره خودشیفتگی

• آیا در اکثر اوقات از دست دیگران عصبانی یا دلخور هستید؟
• دوست دارید تمام افراد و شرایط اطراف دقیقا مطابق میل شما باشد؟
• مدام از دیگران انتظار دارید هر موقع نیاز داشتید آنها خدمتگزار شما باشند؟
• حس میکنید انسان خاصی هستید و نباید مطابق مقررات دیگران عمل کنید؟
• وقتی به خواسته تان نمی رسید بسیار عصبانی و پرخاشگر می شوید؟

چک لیست ابتلا به طرحواره خودشیفتگی در یک رابطه

• شریک عاطفی شما عموما نیاز های خودش را فدای نیازهای شما می کند؟
• آیا همسرتان از ابراز نیازها و احساساتش نزد شما می ترسد؟
• همسرتان وابسته به شما بوده و سلطه گری شما را با جان و دل می پذیرد؟
• آیا شریک عاطفی شما فردی بسیار منظم و مرتب و وسواسی است؟

انواع طرحواره استحقاق

طرحواره استحقاق  و بیمارانی که در علم روانشناسی تحت عنوان خود شیفته یاد می شوند.بیماران خودشیفته برای جبران تله زندگی نقص و شرم خود به گونه ای رفتار می کنند که انگار مستحق آن برخورد و رفتار هستند. این گونه رفتار بیماران خودشیفته را استحقاق شکننده می گویند.

دلایل طرحواره استحقاق

اگر خانواده و اطرافیان نتوانند در برخی از موقعیت ها که لازم بوده است کودک را محدود کنند، احتمال مبتلا شدن به تله زندگی استحقاق در بزرگسالی این کودکان بیشتر می شود.

این تله ناشی از افراط در ارضا نیازها است، به عبارتی این گونه افراد در طول زندگی خود محدودیتی را تجربه نکرده اند و همیشه احساس کرده اند که شخص خاصی هستند که دیگران دست به سینه مدام باید از آنها اطاعت کنند.

درمان طرحواره استحقاق 

بیمارانی که در تله استحقاق گیر کرده اند، در دوران کودکی لوس بارآمده اند و این رفتار ها در بزرگسالی ادامه پیدا کرده است.

درواقع، این تله به عنوان جبران افراطی طرحواره زیر بنایی در نظر گرفته نمی شود و کسانی که این تله زندگی را دارند معمولا طرحواره زیربنایی آنها مورد درمان قرار نمی گیرد بلکه محدود کردن شخص محور اصلی درمان قرار گرفته و با محدود کردن خواسته ها و تمایلات شخص مورد نظر می توان از این تله زندگی رهایی یافت.

چگونه بر طرحواره زندگی استحقاق غلبه کنیم؟

همانطور که گفته شد، یکی از راه های درمان این تله زندگی محدود کردن شخص مورد نظر است برای همین بهتر است این فعالیت ها در راستا درمان او انجام شود:

• فهرستی از نکات مثبت و منفی نپذیرفتن محدودیت ها تهیه کنید تا انگیزه تان در این راستا بالا رود.
• به این فکر کنید اگر محدودیت زندگی را نپذیرید در زندگی روزمره خود چه مشکلاتی به وجود می آید.
• بهانه تراشی خود را برای نپذیرفتن محدودیت ها کنار بگذارید.
• همانطور که در کنار گذاشتن حالت استحقاق گونه خود تلاش می کنید، از میزان موفقیت خود در این کار از دیگران سوال کنید.
• اگر در انضباط شخصی مشکل دارید، کارهای خودتان را بر اساس میزان ناکام سازی و بیزار سازی رتبه بندی کنید و کارهای خود را بر اساس سلسله مراتبی انجام دهید.

کسی که تمام نیازهای او بیش از حد برآورده شده باشد و در راه تامین نیازهایش هیچ گونه محدودیت واقع بینانه ای وجود نداشته باشد حتما در تله استحقاق در آینده قرار می گیرد و کسی که در این تله گرفتار شده باشد، بیشتر مشکل را در اطرافیان خود جست و جو می کند و خود را شخص بی نقصی می داند که نیازی به درمان ندارد.

نظر شما در مورد این طرحواره چیست؟ در کودکی از شما با چه صفتی یاد می شد؟ آیا کودک لوسی بودید که همیشه به همه خواسته هایش می رسید؟ این تربیت چه تاثیری در روابط شما به عنوان یک بزرگسال دارد؟