فهرست مطالب
خانه » وسواس »
زندگی و رفتار با فرد وسواسی می‌تواند سخت و طاقت‌فرسا باشد. اعضای خانواده و دوستان عمیقاً درگیر تشریفات فرد می‌شوند و ممکن است مجبور شوند مسئولیت بسیاری از فعالیت‌های روزانه را بر عهده بگیرند که فرد مبتلا به اختلال وسواس فکری و عملی (OCD) قادر به انجام آنها نیست. چنین مسئله‌ای باعث ناراحتی و اختلال در همه اعضای خانواده شود، چرا که در بسیاری از موارد فرد بیمار هم نسبت به مشکلش بینش ندارد و نمی‌داند نشانه‌های اختلال وسواس یا OCD چیست؟. بنابراین، از آنجا که رفتارهای خود را طبیعی قلمداد می‌کند، قانع کردن فرد به درمان و تغییر رفتار دشوار است.
افراد مبتلا به وسواس معمولاً می‌دانند که وسواس‌ها و اجبارهای آنها غیرمنطقی و بیش از حد است، اما احساس می‌کنند قادر به کنترل یا مقاومت در برابر آنها نیستند. بنابراین، ساعات زیادی از روز را به خود اختصاص دهند و این امر به شدت بر کار، درس، روابط خانوادگی و اجتماعی تأثیر می‌گذارد. درمان وسواس نقش مهمی در بهبود وضعیت افراد مبتلا به این اختلال دارد، به طوری که آنها قابلیت بهبود و بازگشت به زندگی روزمره را به دست می‌آورند.
- شما میتوانید با انجام تست وسواس مادزلی از وضعیت خود بیشتر آگاه شوید.
علائم اختلال وسواس فکری-عملی چیست؟
افراد مبتلا به OCD ممکن است دارای وسواس، اجبار یا هر دو باشند. وسواس فکری، امیال یا تصاویر ذهنی مکرر، مزاحم، و ناخواسته است و عدم پاسخدهی به آنها موجب اضطراب می‌شود. وسواس‌های رایج عبارتند از:
- ترس از میکروب یا آلودگی
- ترس از فراموش کردن، از دست دادن یا جا انداختن چیزی
- ترس از دست دادن کنترل بر رفتار خود
- افکار پرخاشگرانه نسبت به دیگران یا خود
- افکار ناخواسته، ممنوع یا تابو که شامل رابطه جنسی، مذهب یا آسیب می‌شود
- تمایل به تقارن اشیاء یا نظم کامل
اجبارها رفتارهای تکراری هستند که اغلب در پاسخ به یک وسواس فکری، تمایل به انجام آن را احساس می‌کنند. اجبارهای رایج عبارتند از:
- تمیز کردن یا شستن بیش از حد دست ها
- چیدمان اقلام به روشی خاص و دقیق
- چک کردن مکرر چیزها، مانند قفل بودن در یا خاموش بودن گاز
- شمارش اجباری
- دعا کردن یا تکرار کلمات در سکوت
همه افکار تکراری وسواس نیستند و همه مراسم یا عادات اجباری نیستند. با این حال، افراد مبتلا به اختلال وسواس فکری-عملی، حتی با وجود اینکه می‌دانند رفتارهایشان افراطی است، نمی‌توانند وسواس یا اجبار خود را کنترل کنند. بیش از 1 ساعت از وقت خود را در روز صرف وسواس یا اجبار می‌کنند. در عین حال، از انجام این رفتارها لذت نمی‌برند، بلکه هدف صرفاً کاهش اضطراب است.
چگونه با وسواس مقابله کنیم؟
اگر با یک فرد وسواسی زندگی می‌کنید یا رابطه دارید، برای داشتن بهترین و درست‌ترین رفتار با فرد وسواسی باید تمام نشانه‌های این اختلال را بشناسید و بدانید در مقابله با آنها چه رفتاری انجام دهید. معمولا وسواس خود را به صورت چهار گروه علامتی نشان می‌دهد که ما روش‌های مقابله با هر یک را برای شما آورده‌ایم.
اجبار رفتاری
اجبارهای رفتاری در OCD رایج است که برای مثال به صورت شستن بیش از حد دست، چک کردن یا تمیز کردن بیش از حد ظاهر می‌شود. در مقابله با این علائم باید بدانید اجبارهای رفتاری فرد مورد نظر به چه شکل است. هنگامی که از اجبار خاص فرد آگاه شدید، میتوانید زمان‌های شروع را پیش‌بینی کنید، عوامل محرک اجبار را شناسایی کنید و تا حد امکان از تقویت رفتارهای اجباری با همکاری کردن با فرد وسواسی جلوگیری کنید. مورد آخر به این معنی است که به خاطر رها شدن از غر زدن و تنش، تن به انجام خواسته‌های وسواسی ندهید و زندگی روتین را ادامه دهید.
اجبارهای ذهنی
برخلاف اجبارهای رفتاری، اجبارهای ذهنی لزوماً اعمال فیزیکی نیستند. متاسفانه تشخیص این وسواس‌ها و اجبارها دشوارتر از گروه قبلی است، چراکه راحت‌تر پنهان می‌شوند و برای دیگران قابل مشاهده نیست. برای مثال، فرد مبتلا به OCD بی‌صدا می‌شمرد، سناریوها یا موقعیت‌های مختلف را بیش از حد تحلیل می‌کند، یا به طور مکرر ذکر می‌گوید. این دسته اجبارها با این هدف انجام می‌شوند که جلوی موقعیت خطرناکی را بگیرند. در این شرایط، باید آرامش خود را حفظ کنید و دست قضاوت کردن یا مسخره کردن افکار فرد بردارید. هر چند افکار او برای شما غیر واقعی است، اما ترس او از وقوع امری خطرناک در پی انجام ندادن این روتین‌ها بسیار واقعی است. در چنین شرایطی، بهتر است حواس فرد را به چیز دیگری پرت کنید یا سعی کنید او را از موقعیت دور کنید.
چالش‌های جنسی
از این واقعیت آگاه باشید که OCD ممکن است با صمیمیت و عملکرد جنسی تداخل داشته باشد که به دلیل مصرف برخی داروها، میل جنسی کم، مشکل در برانگیختگی، ترس از رابطه جنسی، یا در موارد شدید، سطوح مختلف انزجار از رابطه جنسی است. زمانی که فردی مبتلا به OCD دارای وسواس آلودگی (ترس از میکروب‌ها یا ترشحات بدن) باشد، مورد آخر دلیل چالش‌های جنسی است. باز هم، صبر در اینجا کلید رفتار با فرد وسواسی و نجات رابطه است. راه‌های ارتباطی را باز نگه دارید و روی ایجاد اعتماد کار کنید. درمان، از جمله روان درمانی و دارو در رسیدن به زندگی جنسی سالم موثر است.
استرس و اضطراب
گاهی اوقات افراد مبتلا به OCD از برقراری رابطه صمیمی می‌ترسند. همه ما تا حدودی از طرد شدن می‌ترسیم که ناشی از روابط ناموفق گذشته، مسائل بدنی، ترس از دست دادن هویت و موارد دیگر است. افراد مبتلا به OCD اغلب ترس‌های مشابهی دارند. در این شرایط باید صبور و فهمیده باشید. با او صحبت کنید و به او اطمینان دهید که در طول درمان در کنارش هستید.
OCD و اضطراب دست به دست هم عمل می‌کنند. اگر با فردی مبتلا به OCD زندگی می‌کنید، فقط دانستن اینکه احساسات او در نوسان است و اضطراب او بالا و پایین می‌رود، به این معنی است که اگر او دچار اضطراب شد، غافلگیر نخواهید شد. با درک این موضوع حتی ممکن است بتوانید در طول تجربیات مزاحم و موقعیت‌های استرس‌زا به او کمک کنید. او را به خاطر اضطرابش سرزنش نکنید. اجازه دهید اجبارها را انجام دهد، اما در آنها مشارکت نکنید. هر بار سعی کنید از زمان انجام اجبارها بکاهید و به نحوی فرد را به انجام کار دیگری سوق دهید.
اصول رفتار با فرد وسواسی چیست؟
در تلاش برای تقویت رابطه بین افراد مبتلا به OCD و اعضای خانواده آنها، و برای تقویت تفاهم و همکاری در خانواده، سیمیاروم فهرستی از نکات مهم در رفتار با فرد وسواسی را تهیه کرده است. این دستورالعمل‌ها به صورت کلی توصیه شده اند و گاهی لازم است نکاتی با توجه به شرایط فردی هر کس و شدت اختلال توسط درمانگر توصیه شود.
نشانه‌ها را بشناسید
به عنوان اولین توصیه، تاکید می‌کنیم که نشانه‌های وسواس و شروع چرخه آن را بشناسید. گاهی اوقات افراد مبتلا به OCD به چیزهایی فکر می‌کنند که شما در مورد آنها نمی‌دانید. گاهی اوقات وسواس در طول عمر و به تدریج رخ می‌دهد و گاهی ناگهانی و در پی یک حادثه سخت دیده می‌شود. بنابراین، مهم است که تغییرات رفتاری قابل توجه را نادیده نگیرید. به یاد داشته باشید که این تغییرات می‌تواند تدریجی باشد، اما در کل با رفتاری که فرد به طور کلی در گذشته داشته متفاوت است. سیگنال‌هایی که باید به آنها توجه کرد شامل موارد زیر است اما محدود به آنها نیست:
- بخش بزرگی از زمان که فرد به تنهایی سپری می‌کند (در حمام، لباس پوشیدن، انجام تکالیف و غیره)
- انجام کارها دوباره و دوباره (رفتارهای تکراری)
- زیر سوال بردن دائمی خود؛ نیاز بیش از حد به اطمینان یابی از سوی دیگران
- طول کشیدن بیش از حد معمول کارهای ساده
- تأخیر همیشگی
- نگرانی برای چیزها و جزئیات جزئی
- واکنش‌های احساسی شدید به چیزهای کوچک
- اشکال در خواب
- تا دیروقت بیدار ماندن برای انجام کارها
- تغییر قابل توجه در عادات غذایی
- تبدیل شدن زندگی روزمره به چالش
- افزایش تحریک پذیری و عدم تصمیم گیری
افراد مبتلا به OCD معمولاً گزارش می‌دهند که هر چه بیشتر از سوی اطرافیان مورد نقد و سرزنش قرار می‌گیرند، علائم آنها بدتر می‌شود زیرا این احساسات باعث ایجاد اضطراب بیشتر می‌شود. بنابراین ضروری است که این ویژگی‌ها را به عنوان علائم OCD و نه به عنوان ویژگی‌های شخصیتی ببینید. به این ترتیب میتوانید به فرد مبتلا به OCD بپیوندید تا با علائم مبارزه کنید.
کسب آگاهی بیشتر
افراد مبتلا به وسواس فکری (OCD) معمولاً خود نیز در مورد نیازشان به رفتار اجباری احساس ناامیدی و ناراحتی می‌کنند. وقتی اعضای خانواده و دوستان در مورد وسواس اطلاعات بیشتری داشته باشند، حمایت و درک آنها راحت‌تر است. بسیاری از افراد مبتلا به وسواس ترس شدیدی از وقوع یک اتفاق وحشتناک برای خود یا دیگران دارند، دائماً در مورد رفتار خود شک دارند و اغلب به دنبال دریافت اطمینان از سوی دیگران هستند.
هر چقدر خانواده در برخورد با فرد وسواسی با آگاهی بیشتری عمل کنند و در مورد این اختلال اطلاعات بیشتری کسب کنند، بهتر می‌توانند فرد وسواسی را به سمت درمان ترغیب کنند. لازم است که در محیط آرام از فرد وسواسی خواسته شود تا در مورد احساسش صحبت کند. در این صحبت نباید فرد وسواسی نقد شود. او خود می‌داند که وسواس و اجبارهایش بیش از حد است و تنها به حمایت بیشتر نیاز دارد تا بتواند برای درمان وسواس فکری اقدام کند. در صورتی که فرد برای درمان اقدام کرد، لازم است که خانواده حتی کوچک‌ترین پیشرفت را نیز تشویق کنند. در طول پروسه درمان بارها ممکن است که فرد وسواسی دست از درمان بکشد. در اینجاست که حمایت خانواده برای ادامه درمان به کار می‌آید.
عدم تقویت رفتارهای جبری
زندگی با افراد وسواسی به این معنی است که خانواده‌ها و دوستان اغلب در رفتارهای وسواسی درگیر می‌شوند. به نظر می‌رسد انجام خواسته فرد وسواسی تنها راه برای کاهش پریشانی او است. اعضای خانواده حس می‌کنند که برآورده کردن خواسته فرد وسواسی بسیار ساده‌تر از ساعت‌ها اضطراب طولانی، اشک یا مشاجراتی است که ممکن است در صورت مقاومت در برابر وسواس شخص با آن مواجه شوند.
کمک به فرد مبتلا به OCD در انجام تشریفات خود و پاسخ به درخواست‌های او، همه الگوهای رفتاری هستند که موجب تداوم و تقویت وسواس می‌شوند و به مانعی برای بهبود فرد تبدیل می‌شوند. قطع زنجیره پاسخ به وسواس دشوار است، به ویژه وقتی مدت زمان زیادی است که اجرا می‌شود. اما ضروری است که در رفتار با فرد وسواسی شکل روال‌های خانوادگی عادی شود و تمام اعضای خانواده از مشارکت در تقویت رفتارهای وسواسی خودداری کنند. اما این باید به صورت تدریجی و ترجیحا به عنوان بخشی از برنامه درمان شناختی رفتاری انجام شود. توقف ناگهانی تمام رفتارهای وسواسی می‌تواند باعث ناراحتی طاقت فرسا برای فرد مبتلا به OCD شود و منجر به افزایش علائم، بی قراری، اضطراب و افسردگی او شود.
اصلاح انتظارات
افراد وسواسی مرتب گزارش می‌کنند که هر نوع تغییری، حتی از نوع مثبت، هم برای آنها استرس آور است. درست در میان همین استرس هاست که وسواس تشدید می‌شود. آنچه خانواده در برخورد با فرد وسواسی می‌توانند انجام دهند این است که انتظارات خود را در دوره گذار تعدیل کنند. هر نوع تنش و مشاجره باعث تشدید علائم بیمار می‌شود. برای رفتار با فرد وسواسی به روش درست، باید سعی شود که با تمام بالا و پایین‌های خلقی فرد وسواسی کنار بیایند و به خود یادآور شوند که این مسیر باید طی شود و در طول آن ممکن است بارها کمی عقب‌گرد به سمت وسواس وجود داشته باشد. بنابراین، بهتر است به جای مشاجره با بیمار و داشتن انتظار بیش از حد از او برای پیشرفت سریع، تغییرات به درمانگر گزارش شود تا او برای آنها چاره‌ای بیاندیشد.
نرخ متفاوت درمان
اختلال وسواسی-اجباری دارای تنوع زیادی در علائم و نوع وسواس است. همین باعث می‌شود که پیشرفت به سمت درمان در هر کس متفاوت باشد. به همین دلیل خانواده نباید از بیمار انتظار داشته باشند که درست مطابق با سرعت پیشرفت دیگران عمل کند. پاسخدهی هر کس به داروهای روانپزشکی نیز متفاوت است و ممکن است بیمار بارها نیاز به تعویض دارو داشته باشد. صبوری خانواده کلید جلوگیری از عود درمان و بهبودی آهسته، اما تدریجی بیمار است.
پرهیز از مقایسه‌های روزانه
در رفتار با افراد وسواسی باید از مقایسه پرهیز شود. همانطور که گفتیم درمان بارها ممکن است عقب گرد داشته باشد. گاهی خانواده ممکن است با ناامیدی ببینند که دوباره به ابتدای کار برگشته‌اند یا با شادی احساس کنند که همه چیز تمام شده و موفق شده اند. در درمان وسواس لازم است که به تشخیص روانپزشک/روانشناس اعتماد شود. هرگز نباید درمان به طور سرخود قطع شود. توجه به تغییرات کلی از زمان شروع درمان مهم است. مقایسه‌های روزانه گمراه‌کننده هستند زیرا تصویر کلی را نشان نمی‌دهند. وقتی خانواده با لغزش‌های کوچک در بیمار روبه رو می‌شوند، نباید به فرد وسواسی یادآور شوند که فردا باید تلاشش را در مبارزه بیشتر کند، چراکه چنین کلامی فرد را با برچسب مخرب «شکست»، «ناقص» یا «خارج از کنترل» روبه رو می‌کند که می‌تواند منجر به بدتر شدن علائم می‌شود. پیشرفت فرد همیشه باید نسبت به ابتدای درمان، آن هم پس از مدتی از شروع درمان و نه چند روز، سنجیده شود.
تغییر سبک زندگی
در طول دوره درمان، رفتار با فرد وسواسی باید بر اساس حمایت بیشتری از سوی خانواده باشد. بسته به نوع وسواس، تغییر محیط می‌تواند برای او مفید باشد. برای مثال، ماندن در خانواده و پرداختن به وظایفی مانند تمیز کردن آشپزخانه برای کسی که وسواس دارد، محرک رفتارهای جبری است. در این دوره، توصیه می‌شود که خانواده به فعالیت‌های روتین فرد وسواسی تنوع بیشتری بدهند. ورزش کردن می‌تواند برای تخلیه انرژی آنان مفید باشد. رفتن به فضای باز، تفریح، سفر و تغییراتی از این قبیل به آزاد شدن ذهن وسواسی کمک می‌کند.
جشن گرفتن پیروزی‌های کوچک
همانقدر که بی توجهی به پسرفت‌های کوچک اهمیت دارد، توجه و تجلیل از پیشرفت‌های فرد وسواسی به او حس موفقیت می‌دهد. هر گاه که پیشرفت‌های فرد وسواسی در کنترل رفتارهای جبری به حدی از ثبات یا پیشرفت رسید، لازم است که تمام خانواده آن را در کنار هم جشن بگیرند و بار دیگر به او اطمینان خاطر دهند که در کنار او هستند.
برخورد با فرد وسواسی و مقاومت در برابر درمان وسواس
بیشتر افراد وسواسی علاقه ای به دریافت کمک‌های تخصصی برای درمان ندارند. معمولا نیز دلایل زیادی برای عدم مراجعه برای درمان ذکر می‌کنند که شامل موارد زیر می‌شود:
- انگ‌های مرتبط با بیماری روانی
- ترس از دریافت تشخیص سایر بیماری‌های روانی
- نگرانی برای مجبور شدن به ترک کردن رفتارهای اجباری، چراکه چنین رفتارهایی را برای بقا و سلامت خانواده و خود ضروری می‌دانند.
- ترس از اعتیاد به دارد
- داشتن سابقه شکست توقف افکار وسواسی و رفتارهای جبری و ناامیدی نسبت به درمان شدن
لازم است که دوستان و اطرافیان به فرد وسواسی اطمینان دهند که OCD یک بیماری شناخته شده و قابل درمان است. در این روند، لازم است به فرد وسواسی کمک شود تا در مورد درمان‌های مؤثر، از جمله دارو درمانی و روان درمانی، به طور کامل مطلع شود. اطلاعات در مورد گزینه‌های موجود می‌تواند به کاهش بسیاری از ترس‌هایی که افراد مبتلا به OCD در مورد درمان دارند، کمک کند. همچنین، ضروری است که خانواده یک درمانگر مجرب را برای درمان وسواس انتخاب کنند. اگر فرد مبتلا به OCD در معرض خدمات درمانی ناکارآمد یا نامناسب قرار گیرد، ترس و نگرانی او در مورد درمان ممکن است تشدید شود.
یکی از اصول مهم در رفتار با فرد وسواسی این است که هرگز مورد قلدری یا تمسخر قرار نگیرد. این تکنیک‌ها فقط پاسخ معکوس می‌دهند و به او احساس ناتوانی و شکست می‌دهند. برعکس، باید به او گفته شود که مراجعه برای درمان نه نشانه ضعف، بلکه نشانه قدرت یافتن بیمار برای شکست بیماری است.
همسرم نسبت به من وسواس دارد، چه کار کنم؟
هر چیزی ممکن است وسواسی یا اجباری شود و OCD اغلب به چیزهایی متصل می‌شود که برای فرد بسیار مهم است که شامل افرادی است که دوستشان دارند. وسواس و اجبار در روابط بسیار رایج است. گاهی اوقات به آن وسواس رابطه می‌گویند. به عنوان مثال، فرد دچار نگرانی‌های وسواسی است که شما دیگر به او اهمیت نمی‌دهید. ممکن است به صورت مکرر از شما بخواهد که به او اطمینان دهید که به او اهمیت می‌دهید. چک کردن تماس‌ها و موقعیت فرد از دیگر نشانه‌های وسواس رابطه است. این اختلال چالش برانگیز است، چون باید مشخص شود آیا واقعا مشکلی در رابطه شما وجود دارد یا صرفا نشانه ای از ocd است.
سعی کنید از درگیر شدن در هر گونه اجبار، حتی اگر مربوط به شما باشد، مقاومت کنید. اگر فکر می‌کنید ناراحتی شخص از OCD نشأت گرفته است، هر مکالمه یا بحث مهمی را تا زمانی که احساس آرامش کند به تعویق بیندازید و در صورت نیاز از موقعیت خارج شوید. به یاد داشته باشید که احساسات و نیازهای شما نیز مهم هستند.
- در بلاگ سیمیاروم درباره ازدواج با فرد وسواسی بیشتر بخوانید
زندگی با فرد وسواسی
زندگی و برخورد با فرد وسواسی ساده نیست. گاهی اوقات، علی رغم تمام تلاش ها، خانواده باید بپذیرند که هیچ کاری برای تشویق فرد به درمان نمی توانند انجام دهند. در این صورت خانواده باید راهی برای حمایت و کمک به سلامت روانی خود پیدا کنند. در بیشتر موارد درمان وسواس بدون دریافت کمک تخصصی ممکن نیست. حتی اگر فرد وسواسی برای درمان خود اقدام نمی‌کند، لازم است خانواده خود شروع کننده مسیر درمان یا تلاش برای حفاظت از سلامت روان خود باشند. تیم کارشناسان مشاوره آنلاین سیمیاروم آماده خدمت رسانی به شما در این مسیر هستند.
مترجم: سعیده بریانیان
منابع :
