اثر سالگرد تروما چیست و چه علائمی دارد؟

اگر در روزهای نزدیک به یک حادثه تلخ فلش بک‌هایی به خاطرات و حوادث تلخ دارید و احساس ناخوشی می‌کنید، فکر نکنید که تنها هستید یا امری تخیلی است. بسیاری از افراد در سراسر جهان در زمان‌های نزدیک به خاطرات تلخ دچار این حالت‌های روانی می‌شوند که روانشناسان از آن به اثر سالگرد تروما یاد می‌کنند.

اثر سالگرد تروما مجموعه‌ای از احساسات، افکار یا خاطرات آزاردهنده‌ای است که در تاریخ دقیق حادثه یا حوالی آن رخ می‌دهد. در این روزها فرد احساس غمگینی، تحریک‌پذیری، مضطرب بودن، ناتوانی در برقراری ارتباط عاطفی یا دشواری در خوابیدن دارد و نگاهی مختصر به تقویم به شما دلیل همه علائم را یادآوری می‌کند. این علائم می‌تواند در سالگرد فوت یکی از عزیزان، سقط جنین، حمله یا تصادف یا حتی یک حادثه غم‌انگیز اجتماعی بروز پیدا کند.

سالگردها برای ما مهم هستند که می‌تواند به دلیل توجه رسانه‌ها و اشاره به روزهای حادثه (در مورد رویدادهای عمومی) یا مواجهه با خاطرات معنی‌دار (در مورد رویدادهای خصوصی) باشد. از سوی دیگر، به خوبی می‌دانیم که معمولاً اولین سالگرد از سال‌های بعدی سخت‌تر است. بنابراین، انتظار برای داشتن روزهای سخت‌تر باعث تشدید علائم می‌شود. استفاده از رسانه‌های جمعی نیز می‌تواند پریشانی مربوط به تروما را در تاریخ‌های تجربه‌شده جمعی تشدید کند و به چرخه مصرف رسانه‌ای و افزایش نگرانی در مورد رویدادهای آینده کمک کند.

سالگردها موقعی است که بازمانده‌ها به این فکر می‌کنند که آن تاریخ و حادثه خاص چگونه زندگی آنها را تغییر داده و در مورد خود قضاوت می‌کنند. برای مثال از خود می‌پرسند: «چرا این حادثه هنوز من را آزار می‌دهد؟»، «باورم نمی‌شود توانسته‌ام از چنین حادثه‌ای زنده بیرون بیایم!»، «چرا من زنده ماندم، اما دیگران چنین شانسی نداشتند؟». چنین سوالاتی باعث شکل گیری احساسات ثانویه مانند شرم، خشم و آزردگی می‌شود و باعث تشدید واکنش‌های اولیه می‌شود.

برخی از روانشناسان بر این باورند که از اثر سالگرد تروما باید به عنوان نشانه‌ای از اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) یاد شود، زیرا یادآوری این حادثه بخشی طبیعی و معمول در روند سوگواری است. واکنش به سالگرد حادثه سیگنالی است که نشان می‌دهد هنوز از تجربه تروما و غم و اندوه ناشی از آن عبور نکرده‌اید و باید به دنبال درمان باشید.

مانند بسیاری از پدیده‌های روانشناختی دیگر، تاثیر سالگرد تروما نیز به دلیلی رخ می‌دهد. تحقیقات نشان می‌دهد که مغز ما خاطرات دردناک، غم‌انگیز یا آسیب‌زا را به شیوه‌ای در دسترس ذخیره می‌کند تا بتواند برای جلوگیری از تکرار وقوع حادثه مشابه آنها را به راحتی به ما یادآوری کند و ما را آماده عدم تجربه مجدد آن کند. به عنوان مثال، خاطره تجاوز جنسی حاوی این اطلاعات باشد که شب‌ها باید مراقب غریبه‌ها باشید و اگر غریبه‌ای در کوچه‌ای خلوت به شما نزدیک شد فرار کنید.

علائم اثر سالگرد تروما چیست؟

کسانی که سالگرد تروما را تجربه کرده‌اند، علائمی شبیه به اختلال استرس پس از سانحه را تجربه می‌کنند که شامل موارد زیر است:

احیای رویداد (یا تجربه مجدد)

شاید رایج‌ترین واکنش در سالگرد تروما تکرار احساسات، پاسخ‌های بدنی و افکاری باشد که در زمان حادثه رخ داده است. به عنوان مثال، در سالگرد تصادف، بازمانده حادثه خاطرات شدید و ناراحت کننده‌ای را به یاد می‌آورد.

اجتناب

نوع دیگری از علائم PTSD اجتناب از هر چیزی است که مربوط به تروما باشد. گاهی اوقات احساساتی که در سالگرد ایجاد می‌شود آنقدر قوی است که افراد سعی می‌کنند از رویدادها، مکان‌ها یا افرادی که به آن رویداد مرتبط هستند اجتناب کنند. به عنوان مثال، بازمانده‌های یک حمله سعی می‌کنند از محل حادثه دوری کنند.

تغییرات منفی در باورها و احساسات

وقتی سالگرد یک رویداد نزدیک است، مبتلایان به اثر سالگرد تروما دچار احساس غم می‌شوند. برای برخی افراد برقراری ارتباط با دوستان و خانواده دشوار می‌شود. در برخی دیگر، افکار قدیمی احساس گناه یا شرم دوباره عود می‌کند.

عصبی بودن (یا برانگیختگی بیش از حد)

چهارمین نوع واکنش، احساس عصبی بودن و سرگیجه است. با فرارسیدن سالگرد، خاطره تروما ممکن است آنقدر شدید باشد که خوابیدن یا تمرکز روی کار دشوار شود. برخی از افراد پرخاشگرتر می‌شوند یا زودتر از همیشه عصبانی می‌شوند.

حملات پانیک

در حوالی سالگرد، بازماندگان ممکن است دچار حملات پانیک شوند، از رفتن به مکان‌های خاصی بترسند، یا متوجه شوند که بیشتر نگران امنیت خود و عزیزانشان هستند. برخی دیگر ممکن است علائم فیزیکی یا پزشکی مانند خستگی و درد داشته باشند یا از سردرد و معده درد شکایت کنند.

واضح این است که واکنش مشخصی برای سالگردها وجود ندارد. واکنش افراد به سالگرد تروما متفاوت است و به نوع تروما، مدت زمان گذشتن از حادثه، نوع رابطه با حادثه و عوامل دیگر بستگی داشته باشد.

آیا یادآوری خاطره تروما باعث رشد می‌شود؟

در نهایت، برخی از نویسندگان نیز این نظریه را مطرح کرده‌اند که واکنش‌ به سالگرد حوادث، واکنش به سوگی است که به تدریج آشکار می‌شود. به این معنا که غم حالتی خطی و محدود به زمان نیست و سالگردها زمان‌هایی هستند که فرد سوگوار را به یاد عزیز از دست رفته می‌اندازند و از او دعوت می‌کنند تا غم خود را به طور کامل‌تر پردازش کند. اگر فرد بتواند این غم را با تجربه پیوند دهد، چنین دوره‌ای حتی می‌تواند زمان رشد یا تغییرات مثبت باشد. به عنوان مثال، اولین سالگرد 11 سپتامبر در آمریکا به زمانی برای گردهم آمدن و پیوند اجتماعی بدل شده است. این رویدادهای عمومی فرصتی برای افزایش حمایت اجتماعی، به اشتراک گذاشتن خاطرات و حس تجربه جمعی است. گفته می‌شود که گردهمایی در روزهای حوادث اجتماعی پتانسیل اقدام جمعی، حمایت و بهبودی سلامت روان جامعه را افزایش می‌دهد. چنانچه نمونه‌ای از آن را در رفتار اجتماعی مردم در واکنش به قتل جورج فلوید توسط پلیس شاهد بودیم.

ابتلا به سندرم سالگرد تروما چقدر شایع است؟

مطالعات تجربی زیادی درباره نرخ یادآوری‌ حوادث آسیب‌زا انجام نشده است. اکثر مطالعات شامل نمونه‌های موردی است. بهترین مطالعات در مورد جانبازان و سربازان جنگی انجام شده است. در یکی از این مطالعات از سربازان پرسیده شد که بدترین ماه در سال گذشته چه زمانی بوده است. 31 درصد از افراد واکنش سالگرد را تجربه کرده بودند (به عبارت دیگر، بدترین ماه آنها ماه تروما بود). در پیگیری 6 سال بعد، بسیاری از سربازان همچنان واکنش‌های سالگرد تروما را تجربه می‌کردند. هنگامی که از همسران به طور جداگانه سؤال شد، گزارش آنها با گزارش‌های سربازان (حتی بدون اطلاع از تاریخ دقیق آسیب‌های وارد شده به همسرشان) مطابقت داشت.

راهکارهای درمانی

اگر در روزهای آتی سالگرد حادثه تلخی را در پیش رو دارید، از تکنیک‌های زیر کمک بگیرید تا بتوانید بهتر از اثر سالگرد تروما عبور کنید.

برنامه ریزی قبلی

به تقویم نگاهی بیاندازید و روزهایی را علامت بزنید که خاطره‌ای تلخ با آن گره خورده است. به خودتان یادآوری کنید که هفته‌ها و روزهای منتهی به این تاریخ‌ها می‌تواند برای شما سخت باشد.

آماده سازی

اگر پیش از این تجربه اثر سالگرد تروما را داشته‌اید و احساس می‌کنید ممکن است دوباره این اتفاق برای شما تکرار شود، از دوستان و اعضای خانواده بخواهید در این روزها حامی شما باشند و تنها نمانید.

صحبت کردن

زمانی که دچار اثر سالگرد تروما شده‌اید، مهم است که راهی برای بیان خاطرات و احساساتتان پیدا کنید. به یاد داشته باشید که نیازی نیست برای مرور خاطرات تنها باشید. با کسی از اطرافیان یا مشاور در مورد آن روزها و خاطراتتان صحبت کنید. در مورد آن در دفترچه‌ای بنویسید و راه‌های خلاقانه دیگری پیدا کنید تا احساسات و تجربیات درونی خودتان را راحت‌تر بیان کنید.

مراقبت از خود

در این دوره زمانی از خودتان به خوبی مراقبت کنید. مراقبت شخصی، شامل تغذیه، خواب، استراحت و تفریح، به شما کمک می‌کند که از این تروما بهتر و آسان‌تر عبور کنید.

گرامیداشت حادثه

شاید فکر کنید اجتناب از یادآوری آن روزها بهتر باشد. اما برعکس، پرداختن مستقیم به فقدان یا تروما می‌تواند بسیار مفید باشد تا بتوانید احساساتتان را به شیوه‌ای کنترل شده و عمومی آزاد کنید. کاری انجام دهید که احساس می‌کنید ادای دینی به آن حادثه است که می‌تواند شامل دادن خیرات، مشارکت‌های اجتماعی و شرکت در مراسم باشد.

اثر سالگرد تروما بسیار شدید است، اما در عرض یک تا دو هفته بعد از حادثه علائم آن برطرف می‌شود و احساس بهتری خواهید داشت. با این حال، اگر نمی‌توانید با فلش بک‌های حادثه کنار بیایید و دوره سوگ شما طولانی شده است، برای صحبت با یک مشاور یا روانشناس تردید نکنید. با استفاده از خدمات مشاوره روانشناسی و تکنیک‌های درمان PTSD، این می‌تواند آخرین سال دشوار شما پس از حادثه باشد.

منبع: https://theawarenesscentre.com/what-is-the-anniversary-effect/