فهرست مطالب
خانه » عمومی »
مشاوره روانشناسی می‌تواند راهگشای بسیاری از مشکلات باشد. طیف وسیعی از مسائل شخصی، خانوادگی، فرزند پروری، تحصیلی و شغلی در جلسات مشاوره حل می‌شوند. با این حال، بسیاری از اشخاص از روند جلسات مشاوره و درمان و چیزی که در انتظار آنان است، باخبر نیستند. در ادامه مراحل مشاوره روانشناسی از شروع تا درمان را بررسی خواهیم کرد و دید بهتری از آن به شما ارائه می‌کنیم.
مشاوره روانشناسی چیست و به روش‌هایی انجام می‌شود؟
علائم و عوارض بیماری‌های جسمی به نحوی است که بسیاری از ما را وادار می‌کند ظرف کوتاه‌ترین زمان به پزشک مراجعه کنیم. اما متأسفانه، بیماری‌ها و مشکلات روحی و روانی به‌قدری موذی هستند که ممکن است متوجه آنها نشده، سالها نادیده‌شان گرفته و یا به آن اهمیت ندهیم.
مشاوره روانشناسی با هدف راهنمایی فرد در حل مشکلات تحصیلی، فردی، خانوادگی، ازدواج و شغلی انجام می‌شود و به ما در شناخت الگوهای فکری و رفتاری خود و تسلط بهتر بر راهکارهای حل مسائل زندگی‌مان و بهبود جنبه های مختلف زندگی کمک می‌کند.
هدف نهایی از مشاوره، آگاه‌سازی فرد از مشکلات ذهنی، روحی و رفتاری خود و ریشه‌های آن و سپس توانمندسازی فرد در حل مشکلاتش به صورت علمی، منطقی و ماندگار است. رسیدن به این مرحله مستلزم کمک گرفتن از یک مشاور یا روانشناس حرفه‌ای و باتجربه و طی کردن کامل مراحل مشاوره روانشناسی از شروع تا درمان است.
مشاوره به‌روش‌های مختلفی اجرا می‌شود، اما در همه انواع آن مراحل مشاوره روانشناسی از شروع تا درمان تقریباً یکسان است، از جمله:
مشاوره روانشناسی حضوری
این رایج‌ترین و شناخته‌شده‌ترین روش مشاوره برای مسائل روانی و مشکلات شخصی و حرفه‌ای است. جلسات در دفتر مشاور یا روانشناس برگزار می‌شوند و درمانگر و مراجع به صورت رودررو فرصت حرف زدن در مورد مسائل و ارائه راهکار را دارند.
مشاوره روانشناسی فردی یا گروهی
در صورتی که مراجع بخواهد و مایل به حفظ اسرار خصوصی خود در مورد مشکلش باشد، جلسات مشاوره روانشناسی به صورت تک نفره برگزار می‌شوند. در عین حال، امکان برگزاری جلسات مشاوره به صورت گروهی نیز وجود دارد که طی آن افراد به صورت گروهی مشکلات را در میان می‌گذارند، با یکدیگر همدردی می‌کنند و طی پروسه بیان خویشتن و گوش دادن به مشکلات دیگران به راهکارهای مفید برای مشکلات خود می‌رسند.
مشاوره روانشناسی آنلاین
تغییرات سبک زندگی نیز منجر شده تا خیلی‌ها ترجیح بدهند که خدمات آنلاین را به‌جای آفلاین انتخاب کنند. بدون شک رفتن به و برگشتن از مطب یک متخصص روانشناس، نیازمند هزینه و زمان بیشتری است، تا استفاده از کانال‌های فضای آنلاین برای برقراری ارتباط با او.
این شکل از دریافت مشاوره نیز می‌تواند در همه حوزه‌ها و مسائل مؤثر باشد. این اثرگذاری به خصوص می‌تواند در زمینه‌هایی باشد که فرد از ابراز مشکل شرم دارد؛ مانند روابط زناشویی و یا اختلال‌های شخصی. فرقی ندارد درمان‌جو در کدام شهر جهان زندگی می‌کند، چرا که او فقط نیازمند یک اتصال ساده به اینترنت است.
مراحل مشاوره روانشناسی از شروع تا درمان
قبل از آنکه سراغ مراحل مختلف مشاوره بروید، به یاد داشته باشید که روند درمان هر کس متفاوت است. بسته به شخصیت و تجربه، هر کس با سرعت و شکل خاصی از مراحل مختلف عبور می‌کند.
اگر فردی باشید که پشتکار زیادی دارد و با تعیین هدف مشتاقانه برای رسیدن به آن تلاش می‌کند، ممکن است مرحله اول چندان برای شما طول نکشد و سریع وارد مراحل بعدی شوید.
از طرف دیگر، مراجع دیگری ممکن است دچار مشکل اعتماد کردن باشد و برای ایجاد ارتباط با درمانگر و مشاور به زمان بسیار بیشتری نیاز داشته باشد.
مسائل زیادی روی سرعت طی کردن مراحل مشاوره روانشناسی از شروع تا درمان تأثیر می‌گذارند، از جمله:
- سابقه درمان و مشاوره
- آشنا بودن با درمانگر از قبل یا جدید بودن وی
- نوع مشکل
- ابتلا به سایر اختلالات روانی و شدت علائم
- کار کردن به صورت فردی، زوج، گروهی یا خانوادگی
- نوع روان‌درمانی مورداستفاده توسط درمانگر
فاز اول: شروع ایجاد رابطه با درمانگر
در جلسه اول، شما و درمانگر به‌طور کامل یکدیگر را نمی‌شناسید. هیچ‌یک به‌طور کامل با دیگری راحت نیستید. به همین دلیل سعی می‌کنید یکدیگر را بهتر بشناسید و حس اعتماد و راحتی بین شما ایجاد شود. در این رابطه، معمولاً مشاور سریع‌تر به نتیجه می‌رسد و به مراجع کمک می‌کند که او نیز به این درجه از راحتی و اعتماد برسد.
در جلسه اول، مراجع تلاش می‌کند تصویر خوبی از خود ایجاد کند. به همین دلیل شاید کمی عقب‌نشینی کند. این امر طبیعی است. هر چه بیشتر با درمانگر حرف بزنید، رابطه شما بازتر و راحت‌تر می‌شوند و بهتر می‌توانید افکارتان را با او در میان بگذارید.
این زمانی است که دیگر حس اعتماد بین شما شکل گرفته است و مطمئن می‌شوید که درمانگر به دنبال کمک کردن به شماست.
طی جلسات اول، درمانگر تلاش می‌کند تجربه، احساس و افکار مراجع را مورد تائید قرار دهد، حس اعتماد و امنیت را در او به وجود آورد. معمولاً در این برهه از درمان، علائم کمی تخفیف می‌یابند که حاصل حس اعتماد است.
اینجا آن نقطه‌ای است که باید از خودتان بپرسید، آیا توانسته‌ام به مشاور اعتماد کنم؟ آیا حس خوبی در کنار او دارم؟ آیا می‌تواند در کنار او جلسات مشاوره و درمان را تکمیل کنم؟
جلسه اول چطور برگزار می‌شود؟
معرفی و آشنایی بیشتر زمان جلسه اول را به خود اختصاص می‌دهد. در جلسه اول اتفاقات زیر رخ می‌دهند که باعث احساس راحتی بیشتر در شما می‌شوند:
- سلام و احوالپرسی گرم
- ایجاد حس راحتی بیشتر با نشستن روی صندلی
- نامیدن مراجع به اسم کوچک
- مکالمه‌ای صمیمی برای از بین بردن اضطراب مراجع
- حرف زدن مراجع در مورد مشکلش، تا حدی که صلاح می‌داند
به‌عنوان بخش دوم اولین جلسه مشاوره از شما سؤالاتی پرسیده می‌شود که عبارتند از:
- آیا پیش از این برای درمان مراجعه کرده‌اید؟
- علائم شما چیست؟
- آیا دارای سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری‌های حوزه سلامت روان هستید؟
- زندگی شما در خانه چطور است؟
- آیا تا به حال به خودکشی فکر کرده‌اید؟
- آیا سابقه آسیب رساندن به خود را دارید؟
- انتظار دارید پس از جلسات درمان به چه چیزی برسید؟
شما نیز بهتر است در جلسه سؤالاتی از مشاور بپرسید و ابهامات خود را رفع کنید. آشنایی شما با برنامه درمانگر نیز مفید است:
- آیا جلسه و اطلاعات من محرمانه است؟
- چه چیزی شما را وادار به افشای اطلاعات می‌کند؟
- شما چه مدت تجربه کار به‌عنوان مشاور و درمانگر را دارید؟
- آیا تجربه درمان فردی شبیه به من را داشته‌اید؟
- من در بین جلسات چه کاری باید انجام دهم؟
نکته‌ای برای تمام مراحل مشاوره روانشناسی از شروع تا درمان:
سعی کنید در طول جلسه، تمام نکاتی که مشاور باید از آن مطلع شود را بیان کنید. خجالت نکشید، روانشناس را امین خود بدانید و سعی کنید با خیالی آسوده، مشکل خود را مطرح کنید. اگر در طول جلسه هر جایی احساساتی شدید، بغض کرده یا عصبانی شدید جلوی خود را نگیرید و اجازه دهید احساس شما بروز پیدا کرده و خود واقعی شما در جلسه مشاوره حضور داشته باشد.
پس از اولین جلسه مشاوره بیشتر از قبل به زندگی خود و اوضاع آن فکر خواهید کرد. سؤالات پایان باز از شما پرسیده می‌شود تا به خودکاوشی و خودآگاهی بیشتری برسید. در نتیجه، بیشتر از قبل به گفت‌و‌گوهایی که با مشاور خود داشته‌اید، انتخاب‌هایتان و رابطه خود با دیگران فکر می‌کنید. این فکر کردن به شما در رسیدن به دید بهتر نسبت به شرایط‌تان کمک می‌کند
مهم‌ترین کاری که باید بعد از اولین جلسه مشاوره انجام دهید آن است که جلسه را با خود مرور کنید. به احساسات خود پس از جلسه مشاوره فکر کنید و به این بیندیشید که آیا دوست دارید جلسات خود را با این مشاور ادامه دهید؟ احساس شما درباره درمان به‌طور خاص چه بوده است؟ آیا از حرف زدن با درمانگر یا مشاور احساس راحتی داشتید؟ آیا تصور می‌کنید که بتوانید یک دوره درمانی بلند مدت را با او بگذرانید؟
به یاد داشته باشید که چیزی تحت عنوان درمان یک جلسه‌ای وجود ندارد، بنابراین اگر پس از مشاوره اندکی احساس آرامش و راحتی می‌کنید، به این معنی نیست که علائم شما به‌طور کامل درمان شده‌اند. همان‌طور که گفتیم این احساس آرامش و تخفیف علائم، حاصل شکل‌گیری حس اعتماد به درمان است.
فاز دوم: شناسایی (کاری که باید انجام دهید)
این زمانی است که شما و درمانگر در مورد چیزی که باید روی آن کار کنید، تصمیم‌گیری می‌کنید. همچنین، اگر بیان مشکل در ابتدا برایتان مشکل بوده باشد، در این جلسات راحت‌تر می‌توانید خودتان را ابراز کنید.
اثربخشی مراحل مشاوره روانشناسی از شروع تا درمان تنها وابسته به صادق بودن و همکاری شماست. صادقانه سخن بگویید. یک مشاور به خود اجازه نمی‌دهد در هیچ زمینه‌ای درباره شما قضاوت کند و خود را موظف می‌داند با معیارهای خود شما را ارزیابی نکند و به دیدگاه‌ها و اعتقاداتتان احترام بگذارد.
اگر هنوز هم چیزی مانع از همکاری شما می‌شود یا دیوار دفاعی شما فرونریخته است، پیشرفتتان کند خواهد شد. درمانگر به شما کمک می‌کند که این مرزها را بشکنید. این به شما کمک می‌کند که احساس قدرت و توان بیشتری کنید.
فاز سوم: کار کردن و پیشرفت
دو فاز قبلی برای رسیدن به این مرحله‌ایجاد شده‌اند، یعنی مرحله‌ای که بیشترین پیشرفت را در آن خواهید داشت. در این فاز روی مشکل کاری می‌کنید. این سخت‌ترین مرحله بین مراحل مشاوره روانشناسی از شروع تا درمان است.
در این فاز ممکن است به‌طور موقت احساس بدتر نسبت به قبل داشته باشید. ایرادی ندارد و طبیعی است. این درست همان چیزی است که قبل از بهبودی و حل شدن مشکل رخ می‌دهد، یعنی احساس درد قبل از آنکه دید بهتری نسبت به آن داشته باشید.
برخی از مراجعان در این مرحله به خودکاوی می‌رسند و به جای تمرکز روی مشکل و چالش‌های بیرونی به یافتن راهکار برای آن و کار کردن برای حل مشکل می‌پردازند. در این مرحله، آنان به قدرت و کنترل بهتری روی اوضاع می‌رسند.
این همان مرحله‌ای است که برخی از افراد از درمان کنار می‌کشند و جلسات خود را ادامه نمی‌دهند. این به دلیل درد و رنجی است که تحمل می‌کنند یا به دلیل راهکارهایی است که از انجام آن می‌ترسند و طفره می‌روند. از این رو، فرار کردن از برابر مشکل به نظر ساده‌تر می‌رسد.
در این مرحله، درمانگر دستورات و تکالیفی به شما می‌دهد که بر روی آنها کار کنید. از شما خواسته می‌شود که تغییراتی را اعمال کنید و گزارش هر تغییر را بدهید.
تمریناتتان را انجام دهید. اگر واقعاً می‌خواهید از هزینه و زمانی که صرف می‌کنید، نتیجه بگیرید، حتماً آنها را انجام دهید.
اگر حس می‌کنید روند ورود به مراحل مشاوره روانشناسی از شروع تا درمان برایتان سریع بوده است، باید درمانگر را در جریان بگذارید. ورود زودهنگام به این مرحله می‌تواند به پیشرفت شما آسیب بزند.
همچنین برای آنکه از درمان نتیجه بگیرید، به جلسات مشاوره پایبند باشید. در روز و ساعت مشخص‌شده در جلسات خود حضور به هم برسانید و دوره مشاوره یا درمان خود را تکمیل کنید.
فاز چهارم: حل مشکل و خداحافظی
وقتی به این نتیجه رسیدید که تغییرات مطلوب در شما ایجاد شده است و مشکل حل شده است، زمان ترک جلسه مشاوره است. برخی از مراجعان هیچ‌گاه به این مرحله نمی‌رسند و ترجیح می‌دهند درمانگر را در کنار خود داشته باشند. این می‌تواند در مورد برخی از بیماران اختلالات روانی مانند اسکیزوفرنی یا دوقطبی صدق کند. برخی دیگر نیز بدون آنکه مشکلی جدی داشته باشند، ترجیح می‌دهند همیشه در زندگی یک مشاور در کنار خود داشته باشند تا دید بهتری نسبت به خود و امور اطراف داشته باشند و سلامت روان خود را همیشه حفظ کنند.
در مواردی نیز مشاهده می‌شود که مراجع به این نتیجه می‌رسد که بهتر است درمانگر/مشاور خود را عوض کند. این می‌تواند به دلیل عدم پیشرفت، مؤثر نبودن راهکارها یا عدم ایجاد اعتماد و ارتباط بین مراجع و درمانگر باشد.
برخی از مراجعان نیز تنها برای یافتن راه‌حل یک مشکل به مشاور مراجعه کرده‌اند. پس‌ازآنکه مشکل حل می‌شود، دیگر دلیلی برای ادامه جلسات مشاوره وجود ندارد.
وقتی پس از عبور از مراحل مشاوره روانشناسی از شروع تا درمان به این مرحله رسیدید، وقت آن است که فکر کنید شما جز کدام دسته مراجعان هستید. این شما هستید که تصمیم‌گیرنده هستید.
اگر احساس می‌کنید به اهداف خود رسیده‌اید، باید نسبت به خودتان احساس غرور کنید. شما کسی بوده‌اید که سختی‌های مشاوره و درمان، مواجهه با خود واقعی و شرایط دشوار را تحمل کرده‌اید و کاری را به انجام رسانده‌اید که بسیاری از افراد جرات انجام آن را ندارند.
چطور باید از جلسات مشاوره بیشترین نتیجه را بگیرید؟
به‌غیراز انتخاب بهترین مرکز مشاوره و مشاور/روانشناس مناسب، عوامل دیگری نیز در حصول نتیجه مطلوب از جلسات مشاوره دخیل هستند که نباید آنها را فراموش کنید:
- اعتماد به مشاور
- صراحت در بیان مشکل
- شفافیت و صداقت در بیان مشکل
- دور انداختن پیش‌داوری و قضاوت نسبت مشاوره و حفظ خوش‌بینی
- داشتن احساس خوب نسبت به مشاور
- عمل کردن به راهکارها و تکالیف محوله به مراجع کننده
- پیگیری درمان/جلسات مشاوره و صبوری برای حصول نتیجه
مشاوره و روان‌درمانی معجزه نیست که در طول یک‌شب زندگی‌تان را متحول کند. هرچند برخی از مشکلات با یک جلسه مشاوره قابل‌حل هستند، حل کردن برخی از مشکلات به جلسات بیشتری نیاز دارند که مستلزم صبوری و پیگیری درمان از سوی مراجع کننده است.
سخنی از سیمیاروم
مشاوره و روان‌درمانی یک پروسه است، نه یک گفتگوی کوتاه‌مدت. در بسیاری از موارد، لازم است یک پروسه چند جلسه‌ای طی شود تا مشاور/روانشناس/درمانگر بتواند به تمام ابعاد شخصیتی مراجع و مشکل مراجع دست پیدا کند. در این مطلب تلاش کردیم مراحل مشاوره روانشناسی از شروع تا درمان را برای شما روشن کنیم.
در حین جلسات درمانی، شما از شرایط، حالات روحی، احساسات، افکار و رفتارهایتان آگاه می‌شوید و درباره آنها یادگیری پیدا خواهید کرد. روان‌درمانی به شما کمک می‌کند تا یاد بگیرید که کنترل رفتار خود را در دست بگیرید. در موقعیت‌های چالش‌برانگیز مهارت‌های سازگاری داشته باشید و رفتار مناسب با موقعیت از خودتان بروز دهید در خاطر داشته باشید، هر چه به روند تغییر در جلسات درمانی بیشتر باور داشته باشید، درمان شما مثبت‌تر خواهد بود و روند موفقیت‌آمیزی را طی خواهد کرد.
