فهرست مطالب
خانه » وسواس »
اختلال وسواس فکری-عملی فقط محدود به تمیزی، چک کردن و تقارن نیست و ممکن است شامل وسواس به رابطه هم باشد که ممکن است شامل رابطه بین والدین وفرزندان، بین دو دوست؛ اما شایع‌ترین آنها وسواس رابطه عاطفی است. احساس عدم اطمینان به شریک زندگی یا به طور کلی خود رابطه، طبیعی است؛ اما اگر این نگرانی به صورت ناگهانی یا به شکل وسواس گونه وجود داشته باشد، احتمال ابتلا به ROCD یا اختلال وسواسی-جبری مرتبط با رابطه وجود دارد. در این مطلب به بررسی نشانه‌ها و درمان وسواس رابطه عاطفی می‌پردازیم.
- اگر تمایل دارید بیشتر درباره OCD یا وسواس فکری بدانید، پیشنهاد ما مقاله : اختلال وسواس فکری یا OCD چیست؟
علت وسواس رابطه عاطفی چیست؟
دلایل دقیق وسواس رابطه کاملاً مشخص نیست، اما عوامل چندی برای آن ذکر شده است. عواملی که می‌توانند خطر ابتلا به وسواس را در افراد افزایش دهند عبارتند از:
- تغییر در فعالیت در نواحی خاصی از مغز
- مشکلات در روابط صمیمی
- سابقه آزار عاطفی و خیانت دیدن
- از دست دادن یکی از عزیزان
- تروما
- تغییرات ناگهانی زندگی مانند نقل مکان یا ازدواج
- تغییرات در سطح سروتونین در مغز
- مشاهده علائم مشکوک در رفتار و زندگی پارتنر
- عواملی مانند داشتن سبک دلبستگی اضطرابی، تجربیات منفی گذشته، و عزت نفس پایین
اکثر مردم هر از گاهی سطوح مختلفی از اضطراب رابطه را تجربه می‌کنند. با این حال، سطح اضطراب رابطه در افراد وسواسی شدیدتر و مکررتر است.
انواع ROCD
افراد مبتلا به این اختلال با وسواس‌ها و اجبارهایی درباره رابطه عاطفی یا احساساتشان زندگی می‌کنند. مانند تمام زیرگروه‌های اختلال وسواسی-جبری عدم اطمینان منجر به ترس شدید و اجباری برای کاهش ترس میشود. این ترس‌ها اغلب در دو زمینه رخ می‌دهد:
- رابطه محور: در این حالت فرد نگران احساسات خود نسبت به شریک زندگی است و اینکه آیا این رابطه اصلا صحیح است یا خیر. این نوع از وسواس شایع تر از نوع دیگر است؛ چرا که به طور مستقیم روابط صمیمانه را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این وسواس بر سه بعد رابطه تأثیر می گذارد: احساسات فرد نسبت به شریک زندگی، احساسات شریک زندگی نسبت به خود و درست بودن رابطه. ترس از رها شدن و وابستگی شدید می‌تواند پاسخی غیر سالم به این وسواس باشد. این علائم می‌تواند روابط صمیمانه رضایت بخشی را که منبعی مهم برای خوشبختی و رفاه افراد است، به خطر بیندازد.
- متمرکز بر شریک زندگی: هرچه روابط صمیمی پیشرفت می‌کند، بیشتر به شکاف‌های شخصیتی شریک زندگی توجه میشود. درواقع تصور اینکه شریک زندگی باید فردی کامل و بدون نقص باشد، در ایجاد یک رابطه طولانی مدت چالش برانگیز است. در این حالت افکار وسواس گونه راجع به شریک زندگی ظاهر میشود. این افکار مربوط به نقص‌های درک شده طرف مقابل در شش حوزه است: ظاهر فیزیکی، جامعه پذیری، اخلاق، ثبات عاطفی، هوش و شایستگی. افکاری که پریشان کننده و وقت گیر هستند.
نوع دیگری از این ترس، حسادت وسواسی است. در این حالت افکار ناگهانی ناخوشایندی راجع به شریک زندگی در فرد ایجاد میشود. افکاری مثل خیانت با شخص دیگر. تحقیقات نشان داده است که افسردگی، بدریخت انگاری بدنی و وسواس فکری-عملی ممکن است زمینه ساز بروز اختلال وسواسی رابطه عاطفی باشد.
علائم و نشانه‌های وسواس رابطه
همه ما هر از چند گاهی در روابط خود دچار تردید و اضطراب می‌شویم. اما برای افراد مبتلا به وسواس رابطه، این تجربیات شدیدتر هستند و آنقدر بزرگ‌نمایی می‌شوند که بر زندگی و روابطشان تأثیر می‌گذارند. علائم زیر نشان دهنده وجود وسواس فکری در رابطه عاطفی است:
افکار و اضطراب‌های تکراری شامل افکاری نظیر:
- آیا من واقعاً همسرم/این رابطه را دوست دارم؟ آیا او واقعاً من/رابطه ما را دوست دارد؟
- آیا در زندگی کردن با او اشتباه کرده ام؟
- نباید احساس X، Y و Z را داشته باشم؟
- اگر از هم جدا شویم، نابود می‌شوم.
- من X را در مورد همسرم دوست ندارم.
- نسب به کسی که همسرم نیست احساس کشش دارم. یعنی من همسرم را دوست ندارم؟
- رابطه من نسبت به رابطه X چطور است؟
- آیا شریک زندگی ام به من خیانت می‌کند؟
- آیا باید از شریک زندگیم جدا شوم؟
افراد مبتلا به وسواس رابطه عاطفی روی چیزی در رابطه‌شان یا همسرشان زوم می‌کنند. این نقص ممکن است سطحی باشد، حتی چیزی باشد که ارزش یک لحظه فکر کردن را هم نداشته باشد اما برای آنان بسیار مهم است. این افکار و سوالات وسواسی منجر به رفتارهای وسواسی میشود.
اطمینان یابی
از آنجایی که فرد دچار وسواس فکری است، به دنبال اطمینان خاطری است که نشان دهد نگرانی‌هایش بی‌مورد هستند. برای مثال، اگر فکر می‌کند به اندازه کافی برای همسرش خوب نیست، ممکن است روزی چند بار از او بپرسد که آیا احساس می‌کند لایق همسر بهتری است؟ یا از او بخواهد مدام به او بگوید که از بودن در کنار او احساس خوبی دارد. نوع دیگری از اعتبارسنجی نیز وجود دارد. فرد رو به شرکت در تست‌های روانشناسی رابطه و عشق می‌آورد، کتاب‌های خودیاری می‌خواند و به کنفرانس‌های مربوط به رابطه عاطفی می‌رود تا رابطه‌اش را بسنجد. این رفتارها به طور موقت فرد وسواسی را از شک و سردرگمی رهایی می‌دهند.
- برای تعیین میزان تعهد، صمیمیت و اشتیاق در رابطه عاطفی تست عشق استرنبرگ سیمیاروم به شما پیشنهاد میشود.
مقایسه کردن
معمول است که وسواسی‌ها رابطه، احساس و همسرشان را نسبت به دیگران مقایسه کنند. انگیزه مقایسه کردن از فردی به فرد دیگر متفاوت است، اما نمونه‌های رایج این الگوی فکری عبارتند از:
- مقایسه همسر فعلی با همسر قبلی.
- مقایسه رابطه فعلی با روابط افراد دیگر، روابط قبلی یا حتی روابط ایده آل که در کتاب‌ها می‌خوانیم یا در تلویزیون می‌بینیم.
- بررسی دقیق تعاملات همسر با افراد دیگر.
- تثبیت روی احساسات یا ویژگی‌ها و نحوه تغییر (یا عدم تغییر) آنها.
مشکلات جنسی
کسی که نسبت به رابطه‌اش تردید دارد و مدام روی نکات منفی رابطه تمرکز دارد، احتمالا زندگی جنسی چندان رضایت‌بخشی نمی‌تواند داشته باشد. لذت نبردن از رابطه جنسی یکی از نشانه‌هایی است که وسواس رابطه عاطفی را تحت تاثیر قرار داده است.
رفتار در رسانه‌های اجتماعی
همانطور که احتمالا می‌توانید حدس بزنید، رسانه‌های اجتماعی می‌توانند علائم وسواس را تشدید کنند. در واقع، استفاده وسواس‌آمیز از رسانه‌های اجتماعی رفتاری است که در وسواسی‌های رابطه عاطفی دیده میشود. این افراد معمولا شریک عاطفی خود را در شبکه‌های اجتماعی زیر نظر می‌گیرند و ساعت‌های آنلاین بودن، افرادی که دنبال کرده‌اند یا توسط آنها دنبال شده‌اند، کامنت‌ها و لایک‌ها و هر چیز دیگری در شبکه‌های اجتماعی برای آنان محل سوال است.
در بلاگ سیمیاروم بیشتر بخوانید: اصول رفتار با افراد وسواسی چگونه است؟
اختلال وسواس رابطه عاطفی چگونه درمان می شود؟
این اختلال بر سلامت روان تأثیر بسیاری می‌گذارد. خوشبختانه اختلال وسواس رابطه عاطفی مرتبط با رابطه از طریق نوعی از درمان رفتاری-شناختی به نام درمان مواجهه و پیشگیری از پاسخ ERPقابل درمان است.
ERP درمانی برای انواع اختلال وسواسی-جبری درمانی استاندارد در نظر گرفته شده است. در طول این نوع درمان درمانگر به صورت مداوم با مراجع کار می‌کند تا او را در معرض چیزهایی قرار دهد که وسواسش را برانگیخته می‌کند. درمانگر از این طریق مراجع را راهنمایی می‌کند تا در برابر اجبارهای خود مقاومت کند. با گذشت زمان فرد می‌آموزد که اجازه دهد افکار ناگهانی بدون ایجاد فشار مفرط بر او یا عجله در انجام اجبار در ذهن او حضور یابند.
راه های درمانی ROCD چیست؟
مواجهه این امکان را به وجود می‌آورد که فرد به افکار ناخواسته و احساسات ناخوشایند خود متمایل شود و یاد بگیرد که عدم اطمینان را تحمل کند. نوع متداول مواجهه‌ای که برای افراد مبتلا به این نوع اختلال استفاده میشود، مواجهه خیالی است. این نوع مواجهه‌ها در زندگی واقعی قابل انجام نیست؛ بلکه با استفاده از تخیل انجام میشود.
برای مثال اگر فردی نگران این باشد که با فردی اشتباه در رابطه است، ممکن است درمانگر از او بخواهد که یادداشت‌هایی را از بودن در کنار یک فرد اشتباه بنویسد یا حتی اینکه با چه فرد مناسبی می تواند باشد. با نوشتن این یادداشت‌ها، خواندن آنها و درگیر شدن با آنها می‌توان یاد گرفت که چگونه ترس‌های رابطه خود را بهتر تحمل کرد. نوع دیگر این یادداشت‌ها می‌تواند درباره این باشد که چرا فرد فکر می‌کند هرگز فرد مناسبی را پیدا نخواهد کرد یا اینکه نگرانی‌هایش را درباره این موضوع که ممکن است همیشه در رابطه‌ای بدون عشق و عاطفه باشد، بنویسد. این باعث میشود ترس‌هایش را از منظری دیگر تماشا کند و حباب عدم اطمینانش بترکد و یاد بگیرد چگونه با آن کنار بیاید.
یک نمونه یادداشت می‌تواند به این شکل باشد
<<من هرگز نمی‌توانم بفهمم که همسرم شخص مناسبی برای من هست یا نه. ما چهار سال است که با هم هستیم و ممکن است شخص مناسب‌تری از من برای او وجود داشته باشد. با اینکه از شوخ طبعی او خوشم می آید؛ اما فکر می کنم ما باهم آینده وحشتناکی داشته باشیم. ممکن است هیچوقت ندانم در حال حل مشکل یا انتخاب درست هستم یا نه.>>
نوشتن و خواندن این مطلب ممکن است طاقت فرسا باشد؛ اما درمانگر تمام مدت در کنار درمانجو خواهد بود و به او کمک می‌کند ترس و اضطرابی را که این تماس‌ها ایجاد می‌کند بدون تسلیم در برابر اجبارها از بین ببرد.
نمونه‌های دیگری از مواجهه با اختلال وسواس رابطه عاطفی مرتبط با رابطه وجود دارد:
- نگاه کردن به عکسهای رمانتیک همسر
- قرار گرفتن در معرض کارهای تحریک کننده او و مقاومت در برابر اجبارها
- خواندن مقالات و یا پرسیدن سوالاتی برای مقاومت در برابر اجبارها
- تصور اینکه شریک زندگی با شخصی دیگر رابطه برقرار می‌کند
- فکر کردن به معشوقه‌ها یا دوستان سابق شریک زندگی خود
جلوگیری از پاسخ چیست؟
ERP درمانی فقط در مواجهه قرار گرفتن نیست؛ بلکه پیشگیری از پاسخ کلیدی است. مقاومت در برابر اجبارها برای درمان اختلال وسواسی-جبری ضروری است و در نهایت درمانجو را به سمت یک رابطه سالم از نظر روانی سوق می‌دهد. اگر به جای کمک گرفتن از یک مشاور، یک مواجهه خیالی در خانه و غیرحرفه‌ای انجام شود، ممکن است چرخه وسواس فکری-عملی ادامه پیدا کند. درمانگر در محیط امن اتاق درمان، با آموزش تکنیک‌های مناسب، به درمانجو کمک می‌کند که پس از مواجهه با محرک، پاسخی از خود نشان ندهد و به تدریج بر چرخه وسواس غلبه کند.
دارودرمانی
دارو درمانی خط اول درمان وسواس رابطه عاطفی نیست، اما مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) ممکن است در کنار درمان برای کمک به مدیریت علائم تجویز شوند. دوز داروهای SSRI برای درمان وسواس بیشتر از دوز این دارو برای افسردگی است.
همسرم دچار وسواس رابطه است، چه کار کنم؟
داشتن رابطه با کسی که دچار این نوع اختلال است، به چند دلیل اصلا ساده نیست. اول آنکه ممکن است از شنیدن افکار وسواسی همسرتان، به خصوص وقتی از شما ایراد می‌گیرند، ناراحت شویم/ دوم آنکه ترس‌ها و افکار مزاحم همسر به تدریج باعث میشود شما نیز این رابطه را زیر سوال ببرید. از سوی دیگر، اطمینان دهی مداوم به همسر از نظر عاطفی بسیار آزاردهنده است. و در آخر اینکه، تردیدها و وسواس‌های فرد به تدریج از کیفیت رابطه جنسی می‌کاهد و رضایت از رابطه نیز همراه با آن کاهش می‌یابد.
اما ناراحت نباشید. وسواس قابل درمان است. اگر فرد مبتلا بتواند افکار و رفتارهای وسواسی-اجباری‌اش را کنترل کند، معجزه در رابطه رخ می‌دهد. برای کمک به همسرتان و بهبود رابطه از نکات زیر بهره بگیرید:
آموزش ببینید و اطلاعاتتان را بالا ببرید. درک اختلال همسرتان اولین و مهمترین کاری است که می‌توانید انجام دهید. آگاهی، تشخیص این موضوع را آسان‌تر می‌کند که ترس‌های همسرتان ارتباطی به شما ندارد و بیشتر به خاطر وسواس است.
نگرانی‌هایتان را شناسایی کنید. اگر اضطراب‌های همسرتان را کسب کرده باشید به تدریج شما هم این رابطه را زیر سوال برده‌اید. همه ما هر از گاهی نسبت به رابطه و همسرمان دچار تردید می‌شویم. ارزیابی مجدد رابطه کار اشتباهی نیست. اما بهتر است در این برهه و قبل از تصمیم گیری، آنها را با همسرتان به اشتراک نگذارید.
مرزهای اطمینان‌دهی را مشخص کنید. در هر رابطه عاطفی مرز بخش مهمی را تشکیل می‌دهد. اطمینان دهی مکرر قابل تحمل نیست. به همسرتان بگویید که فقط روزی X بار به او اطمینان می‌دهید و این به او بستگی دارد که به همین مقدار راضی شود یا برای درمان اقدام کند.
با او همدلی کنید. وسواس برای او هم سخت است. او نمی‌خواهد این افکار را داشته باشد، اما کنترلی روی آنها ندارد. درمان برای فرد اضطراب آور است، چون دست کشیدن از این افکار سطح اضطراب را تا حد زیادی بالا می‌برد.
زوج درمانی کنید. زوج درمانی فرصتی عالی برای کمک به شما و همسرتان برای درک بهتر وسواس رابطه عاطفی و چگونگی ابتلا به آن است. درمانگر می‌تواند ضمن بررسی رابطه، همسرتان را برای درمان تشویق کند و به شما تکنیک‌هایی را برای همراهی با همسرتان آموزش دهد.
- در بلاگ سیمیاروم درباره ازدواج با فرد وسواسی بیشتر بخوانید.
وسواس رابطه عاطفی شکلی از اختلال وسواس فکری-عملی است، اما در آن افکار تکراری حول محور همسر یا یا رابطه عاشقانه متمرکز می‌شوند. این اضطراب‌ها فرد مبتلا را وادار می‌کند تا مدام به دنبال اطمینان یابی از صحت رابطه‌اش باشد. درمان نشدن، نه تنها کیفیت زندگی فرد را کاهش می‌دهد، بلکه به رابطه عاطفی هم صدمه می‌زند. مقاومت در برابر اجبارها دشوار است؛ اما با ادامه کار با درمانگر کار آسان‌تر خواهد شد. در زمینه درمان وسواس مشاوران سیمیاروم همیشه در دسترس شما هستند.
