بی توجهی به کودک و راهکارهای بهبود ارتباط با او

بی توجهی به کودک و غفلت از او یکی از سبک‌های فرزند پروری است که فاصله زیادی با گرفتن دست های کودک و هدایت او در زندگی دارد. در این روش کودک به‌تنهایی در دنیا رها می‌شود تا خودش یاد بگیرد. این مطلب پس از معرفی انواع والدین بی‌توجه و علت این رفتار به معرفی چند راهکار برای افزایش ارتباط بین والد و فرزند می‌پردازد.

نادیده گرفتن کودک مساوی با کودک‌آزاری

کودک‌آزاری فقط در چشم‌ها و بدن کبود شده نیست. هرچند آزار فیزیکی به دلیل آثاری که به‌جا می‌گذارد شوکه کننده است، اما تمام نشانه‌های کودک‌آزاری واضح نیستند. نادیده گرفتن نیازهای کودک، قرار دادن او در شرایطی که نظارتی بر او نمی‌شود، مواجه کردن او با شرایط خطرناک و غفلت از نیازهای عاطفی و جسمی او نیز یکی از اشکال آن به شمار می‌رود و زخمی عمیق و طولانی‌مدت بر روان کودک به‌جا می‌گذارد.

والدین به درجات مختلف بی‌توجه هستند. درحالی‌که بیشتر والدین حداقل به تأمین نیازهای اولیه مانند غذا و سرپناه فرزندشان توجه می‌کنند، برخی دیگر به‌طور کامل کودک را نادیده می‌گیرند. بهتر است با هم نگاهی دقیق‌تر به این سبک فرزند پروری و تأثیر آن داشته باشیم.

بی‌توجهی به کودک در چه قالب‌هایی دیده می‌شود؟

در این روش از تربیت فرزند، کودک توجه کافی و حمایت عاطفی از سوی والدین خود دریافت نمی‌کند، والدین زمانی را برای تماس بدنی و در آغوش گرفتن اختصاص نمی‌دهند و در مواردی حتی نیازهای اساسی کودک مانند غذا و سرپناه نادیده گرفته می‌شود. کودک با والدین بازی نمی‌کند و آموزش او مورد غفلت قرار می‌گیرد. والدین حداقل درگیری و پاسخ را نسبت به فرزند خود دارند و نیازهای او در اولویت قرار ندارد. درعین‌حال، زمانی برای رشد و تفریح کودک در نظر گرفته نمی‌شود. بنابراین به‌طورکلی، بی‌توجهی به کودک در قالب‌های زیر دیده می‌شود:

• بی‌توجهی جسمی به کودک
• نظارت و تربیت ناکافی
• بی‌توجهی پزشکی
• بی‌توجهی عاطفی
• بی‌توجهی آموزشی و تحصیلی

ویژگی‌های والدین بی‌توجه

جدایی عاطفی

برخی از والدین تصور می‌کنند وظیفه آنان صرفاً تأمین غذا و سرپناه برای فرزندشان است و نیازهای دیگر او شامل نیازهای عاطفی را در حوزه مسئولیت خود نمی‌دانند. مثال آن، برخی از پدران هستند که تربیت و ارتباط عاطفی با کودک را تماما وظیفه مادر می‌دانند و وظیفه خود را در قالب تامین معاش ارزیابی می‌کنند. این دسته والدین نیازی نمی‌بینند که از کودک در مورد فعالیت‌های روزمره او سؤال کنند یا حتی وقتی ناراحت است از او مراقبت کند.

درگیر با مشکلات شخصی خود

بی‌توجهی به کودک می‌تواند به دلیل آن باشد که والدین تحت فشار دنیا قرار دارند و با مشکلات خود سرگرم هستند. اغلب درگیر کار یا رسیدگی به خود هستند. ممکن است دچار مشکلات مالی، عاطفی یا اجتماعی باشند و در نهایت زمان زیادی از روز خود را صرف رفع بحران‌های خود می‌کنند. بدین ترتیب، زمان کمی برای کودک باقی می‌ماند.

تحت تأثیر مواد مخدر یا دارو

درصورتی‌که والدین دچار اعتیاد به الکل، مواد مخدر و داروهای روانپزشکی با عوارض سنگین باشند، از مسئولیت‌های خود بازمی‌مانند. حتی ممکن است دست به خشونت بزنند. اعتیاد والدین، رشد کودک را تحت تأثیر قرار می‌دهند، چراکه ممکن است بار مسئولیت‌های مالی را روی دوش کودک قرار دهد، مانع تغذیه صحیح او شود و او را از تحصیل بازدارد. مصرف داروهای روانپزشکی، مانند داروهای افسردگی، نیز می‌تواند تاثیر مشابهی داشته باشد.

فقدان نظارت

 بی‌توجهی به کودک از نظر نظارت و مراقبت بر دو نوع هستند. برخی اصلاً روی کودک نظارتی ندارند و برخی دیگر کودک را زمین‌گیر می‌کنند. گروه اول اصلاً کاری به کار کودک ندارند، مهم نیست او کی می‌آید و می‌رود و کجا رفته است، فعالیت‌ها و برنامه‌های کودک مهم نیست و هیچ نکته تربیتی برای او اعمال نمی‌شود.

گروه دوم، کودک را تحت نظارت خود در خانه، تمام مدت، نگه می‌دارند. درحالی‌که از کودک چیزی در مورد فعالیت‌هایش سؤال نمی‌کنند، از او می‌خواهند که همیشه در کنار آن‌ها باشند. چنین والدینی مانع رشد کودک، به‌نحوی‌که ممکن بود در بیرون از خانه به آن برسد، می‌شوند.

عدم ابراز محبت

این والدین بی‌توجهی به کودک را چطور انجام می دهند؟ محبت و عشق خود را به فرزند ابراز نمی‌کنند. اغلب او را نادیده می‌گیرند، در آغوش نمی‌گیرند، نمی‌بوسند و هیچ نشانه‌ای از عشق بین خانواده وجود ندارد. گرمایی در رابطه آن‌ها وجود ندارد که کام کودکان را تلخ می‌کنند.

فقدان انتظار

این والدین هیچ انتظاری از فرزند خود ندارند. اهداف و موفقیت‌های کودک مهم نیست. به او در رسیدن به خواسته‌هایش کمکی نمی‌کنند و انگیزه نمی‌دهند.

مثال‌هایی از بی‌توجهی به کودک

سناریوی اول

فرزند شما در پارک یا مهدکودک، اسباب‌بازی کودک دیگری را گرفته و او را کتک زده است.

شما می‌بینید، اما هیچ‌گونه دخالتی نمی‌کنید. فرزندتان بسیار خردسال است و تفاوت درست و غلط را نمی‌شناسد، اما شما برای تربیت او اقدامی نمی‌کنید و انتخابِ ناخودآگاه یا خودآگاهتان بی توجهی به کودک است.

سناریوی دوم

فرزندتان از مدرسه به خانه آمده است و می‌دانید مدت زیادی از زمانی که چیزی خورده است گذشته است، اما:

به او غذای سالم نمی‌دهید، انتظار دارید خودش چیزی از فریزر بردارد و گرم کند. در موارد شدید، هیچ توجهی به درخواست او برای غذا نمی‌کنید و او را به‌طور کامل نادیده می‌گیرد. این بی توجهی به کودک می‌تواند روی سلامتی او هم اثر بگذارد.

سناریوی سوم

فرزندتان تکالیف زیادی دارد که بسیار سخت هستند و نمی‌تواند به‌تنهایی از پس آن‌ها برآید.

با وجودی که از شما درخواست کمک می‌کند، به او کمک یا راهنمایی نمی‌کنید. بی‌توجهی به کودک تا جایی پیش می‌رود که کاری برای پیشرفت تحصیلی فرزندتان، با وجود نمرات ضعیف، نمی‌کنید.

سناریوی چهارم

فرزندتان بعد از چند ساعت یا حتی چند روز دیرهنگام به خانه برگشته است.

از او نمی‌پرسید کجا بوده است، از برنامه و کارهایش سؤال نمی‌کنید.

سناریوی پنجم

فرزندتان چند هفته است که به نظر ناراحت می‌رسد.

متوجه شده‌اید، اما تلاشی برای فهمیدن دلیلش نمی‌کنید. تلاشی برای رفع مشکل یا کمک گرفتن از یک مشاور نمی‌کنید و معتقدید او در حال جلب توجه است، پس با بی‌توجهی واکنش نشان می‌دهید.

تأثیر بی‌توجهی به کودک بر روان و آینده او چیست؟

تأثیر نبود والدین در زندگی کودک و بی‌توجهی آنان به فرزندشان می‌تواند در موارد زیر دیده شود:

• در نبود مادر/پدر، کودک رفتارهای مناسب جنسیت خود را فرانمی‌گیرد و خود به والدی ضعیف‌تر تبدیل می‌شود.
• کودک روابط قوی ندارد، همیشه به دنبال تائید دیگران است و به فردی ضعیف به لحاظ عاطفی و اعتمادبه‌نفس تبدیل می‌شود.
• به دلیل فقدان محبت، همیشه در جستجوی عشق است و در روابط عاطفی خود شکست می‌خورد.
• دچار بحران هویت می‌شود.
• مهارت‌های اجتماعی را نمی‌آموزد و تفاوت بین درست و غلط را نمی‌شناسد.

همچنین، عوارض و خطرات زیر نیز برای سلامت روان کودکان و نوجوانان شمرده شده است، از جمله:

احساس دوست‌داشتنی نبودن

داشتن والدین بی‌توجه باعث می‌شود که کودک احساس طرد شدن و فقدان محبت کند. این تأثیر عمیقی در رشد عاطفی و روانی کودک دارد.

بی‌هدف بودن

در اثر بی‌توجهی به کودک او نمی‌تواند مسیر درست را پیدا کند. در نهایت کودک سردرگم شده و از دیگران برای تصمیم‌گیری استفاده می‌کند. فقدان مرزبندی و حریم از کودک یک فرد ضداجتماعی می‌سازد.

ناتوانی در دنبال کردن دستورات و قوانین

کودک در خانواده آموزش ندیده است که باید از قانونی تبعیت کند. این باعث می‌شود او در مدرسه، جامعه و در بزرگسالی در محل کار نیز به فردی تبدیل شود که به قوانین بی‌احترام است.

مصرف مواد مخدر

بی‌توجهی به کودک از او شکار مناسبی برای مصرف مواد مخدر می‌سازد. در بسیاری از موارد، والدین خود به چیزی اعتیاد دارند که این امر ریسک اعتیاد را در کودک بالاتر می‌برد.

تبدیل شدن به والد و قبول مسئولیت‌های او

کودک خیلی زود بزرگ می‌شود و باید از دیگر خواهر و برادر کوچک‌تر خود نیز مراقبت کند. نداشتن دوره کودکی خوب از او یک فرد خشن و درون‌گرا می‌سازد.

احساسات منفی

بی‌توجهی به کودک باعث می‌شود آن‌ها نتوانند احساسات خود را کنترل کنند و دچار ترس، اضطراب و استرس بیش‌ازحد شوند.

اختلالات روانی

همچنین بی توجهی به کودک عملکرد مغز او را در این مدت به‌شدت تغییر می‌دهد. این باعث ابتلا به افسردگی و ابتلا به دیگر بیماری‌های روانی مانند اختلال پانیک، استرس پس از سانحه، و اختلال نقص توجه-بیش فعالی می‌شود.

دلایل بی توجهی به کودک در برخی از والدین چیست؟

محققان این سبک از فرزند پروری را به دلایل مختلف از جمله وضعیت مالی، زمینه تحصیلی، مسائل فرهنگی، و سنت‌های خانوادگی ارتباط می‌دهند. همچنین این دلایل نیز برای بی‌توجهی والدین به کودک برشمرده می‌شود:

خودشان نیز همین مشکل را دارند

بی‌توجهی به کودک می‌تواند در اثر یادگیری باشد. والدین با سناریوهای مشابهی در کودکی‌شان برخورد داشته و بدین ترتیب، دلیلی نمی‌بینند که با فرزندشان ارتباط برقرار کنند.

شکستن این چرخه معیوب دشوار است.

سبک زندگی

برخی از والدین به دلیل سبک زندگی خود به‌طور کامل مشغول هستند و زمانی برای خانواده و فرزندان باقی نمی‌ماند. برخی دیگر نیز مایل به این کار نیستند، اما مجبور شده‌اند، مهاجرت، زندانی شدن، داشتن مشاغل اقماری و کار کردن دور از خانه می‌تواند از دلایل آن باشد.

مشکلات شخصیتی

برخی از افراد تنهایی و دوری را ترجیح می‌دهند. آن‌ها آن‌قدر در خود فرورفته‌اند که به کسی توجه ندارند. هر چیزی را نادیده می‌گیرند و فقط به خود توجه دارند.

نیت خوب

همان‌طور که گفتیم بی‌توجهی به فرزند درجاتی دارد. برخی از والدین به این خاطر نیازهای فرزندشان را نادیده می‌گیرند که به او یاد بدهند مستقل باشد. اما در این کار افراط کرده و مسیر نادرستی را انتخاب کرده‌اند.

بی‌خبری از الگوهای درست فرزند پروری

الگوها و روش‌های زیادی برای فرزند پروری وجود دارد که سالم‌تر از روش بی‌توجهی به کودک است. برخی از والدین بدون مطالعه اقدام به تربیت فرزند می‌کنند و این ناآگاهی موجب شکست خوردن در تربیت فرزند می‌شود.

نکاتی برای پرهیز از الگوی بی‌توجهی به فرزند

هرچند ممکن است برای شما دشوار باشد که دست از سبک فرزند پروری خود بکشید، اما باید آگاه باشید که مسئولیتی را در قبال فرزند خود دارید. راهکارهای زیر به شما کمک می‌کند که استراتژی رفتاری خود را با فرزندتان تغییر دهید و دست به بی توجهی به کودک نزنید:

• با فرزندتان ارتباط برقرار کنید. حتی اگر نمی‌خواهید خودتان را درگیر کنید، کمی زمان در روز اختصاص دهید و شروعی آهسته داشته باشید. به‌تدریج به حرف زدن با فرزندتان عادت خواهید کرد.
• دانش خود را از رفتارها، رشد، و انتظارات معقول در هر سن کودک افزایش دهید. اگر انتظارات معقولی از فرزندتان داشته باشید یا بر اساس سنش از او انتظار داشته باشید، می‌توانید از دام ناامیدی و خشم نسبت به رفتارهای فرزندتان خلاص شوید. برای مثال، یک نوپا نمی‌تواند ساعت‌ها یک جا ساکت بنشیند. این باعث می‌شود که با درک بهتر با رفتارهای او روبه‌رو شوید و کمتر از او دوری کنید.
• آگاهی خود را نسبت به سبک‌های فرزند پروری افزایش دهید. روش‌های زیادی برای تربیت فرزند وجود دارد که برخی از آنان مانند بی‌توجهی به کودک ناسالم و برخی دیگر سالم هستند. یادگیری مهارت‌های درست در تربیت فرزند، به شما کمک می‌کند که مرزهای درستی برای فرزندتان تعیین کنید و عکس‌العمل درستی در قبال او داشته باشید.
• به سلامت جسمی و روحی او توجه داشته باشید. روز خاصی از ماه را به بررسی نیازهای پزشکی، دندانپزشکی و آزمایش‌ها فرزندتان اختصاص دهید و در صورت لزوم آن‌ها را انجام دهید. همچنین، به دنبال علت تغییر رفتارهای ناگهانی و خارج از روتین در او باشید. در صورت لزوم با مشاور کودک و نوجوان مشورت کنید.
• به او کمک کنید تصمیم‌گیری کند. فقط به حرف‌هایش گوش دهید. گاهی حتی نیاز نیست راهکار بدهید، همین‌که گوش کنید راهکار خودش به ذهنش خطور می‌کند. به او مسئولیت‌های مناسب سنش بدهید و درعین‌حال در مشکلات همراه و همدل باشید.
• مهار احساساتتان را به دست بگیرید. یک والد ناکافی فقط کسی نیست که کنترل خشمش را در دست ندارد و کودک را کتک می‌زند. برخی از والدین به‌جای کتک زدن کودک او را به‌طور کامل نادیده می‌گیرند. اگر بتوانید به احساسات خود غلبه کنید، به‌جای سرکوب، نفی و نادیده گرفتن کودک، او را در آغوش می‌گیرید و به او توجه می‌کنید.
• اگر مشغول کاری هستید، به او اطلاع دهید چه زمانی می‌توانید با او وقت بگذرانید. وجود مشغولیت‌های کاری، مالی و گرفتارهای روزمره برای والدین طبیعی است. شاید شما برای رفاه او تلاش می‌کنید و همین باعث بی‌توجهی به کودک شده است. برای جبران این مشکل، باید تعادلی بین کار و خانواده برقرار کنید. دقیقاً برای فرزندتان مشخص کنید که تا چه ساعتی گرفتار هستید؛ به وعده خود در پایان این ساعت پایبند باشید و ساعتی را کاملاً به او اختصاص دهید.
• اگر احساس می‌کنید به کمک‌های روانشناسی، پزشکی یا هر نوع کمک تخصصی دیگر برای رفع مشکل شخصی خود نیاز دارید، از آن استفاده کنید تا بهتر بتوانید به فرزندتان رسیدگی کنید. شما زمانی می‌توانید بیشترین توجه را به فرزندتان داشته باشید که خودتان از نظر روحی و جسمی در سلامت کافی باشید.

سخنی از سیمیاروم

درک و رسیدگی به مشکل بی‌توجهی به کودک مستلزم آگاهی از مشکلات پیچیده و درهم‌تنیده اجتماعی مانند فقر، آزار، سوءمصرف مواد مخدر و آزار خانگی است.

برای توصیه بهترین راهکار برای رفع این مشکل بین والدین و فرزند باید ارزیابی جامعی از شرایط خانواده به عمل آید و یک روش و رویکرد درمانی سازگار با شرایط آنان توصیه شود.

ترکیبی از:

• کلاس‌های آموزش والدین
• درمان‌های ترک اعتیاد
• خدمات بهزیستی
• مشاوره فرزند پروری
• مشاوره کودک و نوجوان
• بازی‌درمانی
• روان‌درمانی برای حل مشکلات روانی
• دارودرمانی برای درمان بیماری‌های روانی
• و سایز خدمات ارائه‌شده از سوی سازمان‌های دولتی و خصوصی

می‌تواند به بهبود شرایط خانواده کمک کنند.

هرچند فرزند پروری کار سختی است، اما به یاد داشته باشید که این وظیفه شماست که از فرزندتان مراقبت کنید و دچار مشکلِ بی توجهی به کودک نشوید. استفاده از روش‌های غلط فرزند پروری تبعات زیادی در خانواده شما خواهد داشت و آینده فرزندتان را تحت تأثیر قرار خواهد داد.

نظر شما در مورد بهترین روش فرزند پروری چیست؟ شما از چه سبکی تبعیت می‌کنید؟ نظر خود را با ما در میان بگذارید.

در زمینه کودک و نوجوان  می‌توانید با دکتر آسیه اناری ، خانم لیلا سلیانی، دکتر سمانه بهزادپور و خانم سوده حسینی  که از مشاوران تأیید شده سیمیاروم هستند، مشاوره داشته باشید.

منبع1

منبع2