فشار همسالان چیست و چطور باید با آن برخورد کرد؟

فشار همسالان مشکلی است که خانواده‌ها را نگران می‌کند و ازاین‌رو همیشه دوستان فرزند خود را زیر نظر دارند یا حتی به آنان به دید منفی نگاه می‌کنند. در این مطلب، تلاش می‌کنیم پس از بررسی انواع و علل فشار گروه‌های دوستی به راهکارهایی بپردازیم که برای خلاصی از این مشکل به افراد کمک می‌کنند.

فشار همسالان چیست؟

بیا بریم بگردیم. کی از امتحان ریاضی خوشش میاد؟ بریم یک دوری بزنیم، شامی هم بیرون بخوریم. یک کم تفریح کنیم. چیه همه‌اش سرت تو کتابه!

در این شرایط باید چه کرد؟ مطالعه برای امتحان یا تسلیم شدن و تفریح همراه گروه دوستان؟

هر چه بزرگ‌تر می‌شویم، با چالش‌های بیشتر و بزرگ‌تری برای تصمیم‌گیری روبه‌رو خواهیم شد. برخی از آن‌ها حتی جواب مشخصی ندارد: بسکتبال یا فوتبال؟

برای رزرو جلسه مشاوره نوجوانان با سیمیاروم کلیک کنید

برخی دیگر اما باورهای اخلاقی فرد را به چالش می‌کشد: درس خواندن یا فرار از مدرسه، ورزش کردن در باشگاه یا سیگار کشیدن به همراه دوستان، حقیقت‌گویی و پذیرش مسئولیت اشتباه یا دروغ گفتن به والدین و پنهان‌کاری؟

در نظر عموم این‌طور تفسیر می‌شود که فرد تسلیم فشار گروه‌های دوستی خود می‌شود تا با عضویت در یک گروه احساس بهتری داشته باشد. اما در واقعیت، تسلیم خواسته‌های گروه دوستی شدن باعث می‌شود که فرد حس بد نسبت به خود و خیانت به باورها و ارزش‌هایش داشته باشد که مجبور شده است با خواسته دیگران موافقت کند.

تصمیم‌گیری منفرد همیشه سخت بوده است، اما وقتی فشار همسالان به آن اضافه می‌شود سخت‌تر هم می‌شود. این‌طور نیست که فشار از سوی گروه دوستی فقط در مدرسه و در سنین نوجوانی رخ دهد. هر فردی که هم‌سن شما باشد می‌تواند روی اعمال، رفتار و باورهای شما تأثیر داشته باشد و شما را به کاری وادارد که چندان به آن مایل نیستید یا خلاف باور و تربیت شماست که از آن به فشار همسالان یاد می‌شود. این فشار حتی می‌تواند در سنین میان‌سالی و برای پدر یک خانواده هم رخ دهد!

انواع فشار از سوی گروه‌های دوستی

کلامی

این نوع فشار کاملاً واضح است و به‌راحتی بیان می‌شود، همچنین قوی‌ترین شکل آن نیز محسوب می‌شود چراکه توجه دیگران را جلب می‌کند و شما را زیر فشار قرار می‌دهد.

برای مثال، در یک مهمانی شرکت کرده‌اید که مشروبات الکلی در آن سرو می‌شود. یکی از دوستان به شما یک لیوان نوشیدنی تعارف می‌کند، اما شما از مصرف آن امتناع می‌کنید و اعلام می‌کنید که باید در مسیر برگشت خودتان رانندگی کنید و با مصرف مشروبات الکلی دچار سردرد و تهوع می‌شوید. دوستتان لیوان را به سمت سایر مهمانان بلند می‌کند و با صدای رسا اعلام می‌کند که این دوستمان خیلی پاستوریزه است. برایش آب‌پرتقال بیاورید.

غیرکلامی

حتی بدون اشارات کلامی نیز این امکان وجود دارد که تحت فشار قرار بگیرید. قدرت زبان بدن را در این مورد نباید دست‌کم گرفت، چراکه باعث معذب شدن فردی می‌شود که تحت فشار قرار دارد.

برای مثال، فرض کنید دوستتان سیگاری را به سمت شما گرفته و از شما می‌خواهد همراه او سیگار بکشید. با امتناع از سوی شما، شانه‌اش را به حالت بی‌تفاوتی بالا می‌اندازد، رویش را از شما برمی‌گیرد و با دلخوری سیگار را گوشه لبش می‌گذارد و سکوت می‌کند.

فشار مثبت از سوی هم‌سالان

این فشار می‌تواند باعث شود یک نوجوان به سمت ورزش یا درس خواندن تمایل پیدا کند، سبک زندگی سالمی را انتخاب کند و الگوی مناسبی در زندگی پیدا کند.

فشار منفی از سوی هم‌سالان

همان فشار می‌تواند باعث شود که فرد ورزش را در اولویت زندگی و ارجح بر هر چیزی انتخاب کند. در شرایط شدید، حتی دچار اعتیاد به ورزش شود، تکالیف و وظایف خود در مدرسه و فعالیت‌های اجتماعی را به تعویق بیاندازد و درنهایت ورزش کردن، رقابت و فعالیت شدید بدنی به روش او برای مقابله با استرس تبدیل شود. این ساده‌ترین مثال از فعالیتی بود که در نظر بسیاری از افراد عمل خوبی است اما در اثر فشار همسالان می‌تواند تأثیر منفی در زندگی فرد داشته باشد.

برخی از مثال‌های فشار منفی از سوی گروه‌های دوستی عبارت‌اند از:

• لباس پوشیدن به یک سبک خاص
• نافرمانی از بزرگ‌ترها و قوانین خانواده
• تقلب کردن، کپی کردن
• قلدری کردن نسبت به دیگران
• ریسک کردن و انجام اعمال خطرناک
• مصرف مواد مخدر و الکل
• دزدی
• برقراری رابطه جنسی و دوستی‌های خارج از عرف
• ایجاد تصویر غلط و نادرست از خود در فضای مجازی برای گول زدن دیگران و سو استفاده از هویت جدید

چطور باید فشار مثبت و منفی را تشخیص داد؟

گاهی برای شخص دشوار است که تشخیص دهد آنچه از او خواسته می‌شود درست است یا غلط. تشخیص عاقبت یک کار به‌ویژه برای نوجوانان سخت است. به فرزندتان آموزش دهید که در زمان روبه‌رو شدن با فشار همسالان سؤالات زیر را از خود بپرسد:

علائم فشار مثبت:

• آیا عادت خوبی را در من شکل می‌دهد که باعث سلامتی جسم و روح من می‌شود؟
• آیا نتیجه خوبی به همراه دارد؟
• آیا حس خوبی درباره خودم به من می‌دهد؟

علائم فشار منفی:

• آیا تردید کرده‌ام و احساس می‌کنم چیز نادرستی در آن وجود دارد؟
• احساس بدی درباره خودم به من می‌دهد؟ عزت‌نفس من را نشان گرفته است و در من حس گناه، بی‌عرضگی و تردید ایجاد کرده است؟
• آیا چیزی است که ترجیح می‌دهم آن را از بقیه پنهان کنم؟

چرا اشخاص تسلیم فشار همسالان می‌شوند؟

دلایل زیر برای این رفتار ارائه می‌شود:

• تمایل به دوست داشته شدن توسط دیگران
• میل به عضویت در یک گروه
• ترس از مسخره شدن به دلیل پرهیز از انجام یک کار
• کنجکاوی برای امتحان کردن یک‌چیز جدید
• تایر پذیرفتن از ایده‌های دیگران
• اعتمادبه‌نفس پایین و ضعف در تصمیم‌گیری مستقل

فشار همسالان بسیار قوی است چراکه باعث ایجاد حس گناه، پشیمانی، حسرت و دیگر احساسات بد در شخص می‌شود. این فشار از نقطه‌ای ما را تسلیم می‌کند که از آن می‌ترسیم. همه انسان‌ها موجوداتی اجتماعی هستند که دوست دارند عضو گروه باشند، دوستی داشته باشند، از تنهایی می‌پرهیزند و به دنبال تائید دیگران هستند. هر چه این ترس ها و نقاط ضعف در ما بیشتر باشد، زودتر و بیشتر تسلیم خواسته دیگران می‌شویم تا تنها نباشیم، تائید دیگران را دریافت کنیم و دوستی داشته باشیم.

چه کسانی بیشتر از دیگران تحت تأثیر گروه‌های دوستی قرار می‌گیرند؟

هیچ‌کس از فشار گروه‌های دوستی در امان نیست. این فشار از سن پایین شروع می‌شود (برای مثال کودک نوپایی که دوست ندارد اسباب‌بازی محبوبش را به کسی بدهد) و با بزرگ‌تر شدن فرد شکل پیچیده‌تری به خود می‌گیرد. می‌تواند سیگار کشیدن در دبیرستان باشد یا انجام کارهای خلاف در یک اداره دولتی برای کسب پول بیشتر و وارد شدن به گروه‌های قدرتمند مافیایی.

اگر کسی ادعا می‌کند تابه‌حال تجربه فشار گروه‌های دوستی را نداشته است، اشتباه می‌کند. فشار همسالان همیشه شفاف نیست. می‌تواند حتی بیلبوردی باشد که شما را به خرید یک خودرو بهتر ترغیب می‌کند و یا عکسی در مجله باشد که شما را به داشتن پوستی شفاف و صاف و بدنی بی‌نقص مجبور می‌کند.

به‌طورکلی، هر چه موقعیت جدیدتر باشد، احتمال تن دادن به فشار گروه‌های دوستی بیشتر می‌شود. برای مثال، کسی که به‌تازگی وارد مدرسه، محیط کار، کالج یا دیگر گروه‌ها شده است سعی می‌کند خود را همرنگ جماعت کند. این همرنگ جماعت شدن می‌تواند به بهای انجام کارهایی تمام شود که شخص هیچ میلی به آن‌ها ندارد.

چطور می‌توان از فشار همسالان خلاص شد؟

استراتژی‌های زیر می‌تواند به هرکسی در هر سنی کمک کند، اما به‌طور خاص لازم است والدین آن‌ها را به فرزندان خود آموزش دهند تا پیش از گرفتار شدن در یک مشکل آن را حل کنند.

| مطالعه مطلب “مشاوره فرزندپروری و تربیت بچه و هر آنچه باید در مورد آن بدانید” به شما پیشنهاد می شود |

دور شو

همه دوست داریم توسط همسالان خود پذیرفته شویم، ازاین‌رو «نه» گفتن سخت است. به فرزندتان اعتمادبه‌نفس بدهید. این اعتمادبه‌نفس باعث می‌شود که کمتر در برابر فشارها تسلیم شویم. همین اعتمادبه‌نفس به او جرأت می‌دهد که از این افراد دور شود.

به دنبال دوستان مثبت باش

برای بسیاری از ما دور شدن از دوستان و نه گفتن سخت است. ازاین‌رو، بهتر است فرزندتان با کسی دوست شود که ذهنیت و باورهای مشابه دارد. بدین ترتیب، وقتی با تمسخر و فشارهای گروه‌های همسال روبه‌رو می‌شود، دوستش نیز همراه با او از آن‌ها دور می‌شود و احساس تنهایی نخواهد کرد.

برای نوجوانان مرز و قانون تعیین کنید

نوجوانان دوست ندارند که به دوستان خود نه بگویند. آن‌ها از خراب شدن روابط دوستی می‌ترسند. به‌عنوان والدین، این وظیفه شماست که برای فرزندتان محدوده و قانون تعریف کنید تا او رفتار درست و غلط و حدود خود را بشناسد. به او نه گفتن مؤدبانه در این شرایط را بیاموزید و با هم روی آن کار کنید. به او نه گفتن قاطع را آموزش دهید. او باید به نحوی نه بگوید که دیگر جای بحث و تردید باقی نماند.

مهارت تصمیم‌گیری فرزندتان را تقویت کنید

ما هر روز باید برای امور مختلف تصمیم‌گیری کنیم. اگر والدین همیشه به‌جای فرزندان تصمیم‌گیری کنند، این پیام را به او می‌دهند که تو ناتوانی و دیگران باید برای تو تصمیم بگیرند. با دادن فرصت تصمیم‌گیری به نوجوان به او این شانس را می‌دهید که این مهارت را تمرین کند و تصمیمات خوبی بگیرد.

به فرزندتان یاد بدهید که از خودش سؤال کند و عواقب کارش را بسنجد

اگر به عاقبت هر کاری فکر کنیم و جنبه‌های مثبت و منفی، به‌ویژه عواقب بلندمدت آن را بسنجیم، بهتر می‌توان تصمیم‌گیری کرد و کار درست را انجام داد.

همچنین، به فرزندتان آموزش دهید که اگر در جایی گیر کرده است که نمی‌تواند از زیر فشار همسالان خلاص شود، بلند سؤال کند. برای مثال، اگر در یک مهمانی دوستش از او می‌خواهد که با هم سوار خودروی پدرش شوند و در جای خلوتی مشروب مصرف کنند، از دیگر مهمانان با صدای بلند سؤال کند، اگر دستگیر شویم چه؟ اگر در راه برگشت تصادف کنیم و به کسی آسیب بزنیم چه کار کنیم؟ سؤال کردن با صدای بلند این شانس را به او می‌دهد که اتحادی را شکل دهد و خود را در پس آن از زیر فشارها خلاص کند.

از یک بزرگ‌تر کمک بخواهد

به فرزندتان آموزش دهید که مجبور نیست فشار قلدرها و همسالان خود را تحمل کند و همیشه می‌تواند از شما کمک بخواهد. اگر حس می‌کنید ممکن است به شما چیزی نگویید، به او آموزش دهید که در این مواقع همیشه می‌تواند از یک بزرگ‌تر معتمد مانند یکی از اقوام، معلم، مشاور و مربی کمک بگیرد.

به او یاد بدهید که شما را سرزنش کند

اگر لازم است برای خلاص شدن از فشار همسالان از یک بهانه استفاده کرد، ایرادی ندارد که آن بهانه شما باشید. به فرزندتان اطمینان دهید که در این شرایط مهم نیست اگر از جانب شما بهانه‌ای جور کند. برای مثال، می‌تواند بگوید می‌دانی که پدرم چقدر بداخلاق و سختگیر است. او قبلاً به مدیر مدرسه حرف زده است و اگر مدیر به او اطلاع بدهد که من امروز هم از مدرسه غیبت کرده‌ام، تا سه ماه آینده از داشتن تلفن همراهم محروم می‌شوم.

اشتباه کردن ایرادی ندارد

هرکسی اشتباه می‌کند. گاهی نمی‌توانیم قضاوت درستی از شرایط و تصمیم‌گیری خود داشته باشیم و کار اشتباهی انجام می‌دهیم. آنچه مهم است این است که آن را تکرار نکنیم و درس بگیریم. همراهی و درک شما از این مسئله و کمک به فرزندتان باعث می‌شود در موارد بعدی انتخاب‌های معقول‌تری داشته باشد.

به او نشان دهید که به توانایی‌هایش ایمان دارید

اگر به فرزندتان نشان دهید که به انتخاب‌های عاقلانه او ایمان دارید و می‌دانید که همیشه کار درست را انجام می‌دهد، او در قبال رفتارهایش مسئول‌تر رفتار می‌کند و اعتمادبه‌نفسش تقویت می‌شود.

به او اطلاعات لازم را بدهید

هرگز تصور نکنید که اگر در مورد موارد تابو و ممنوعه با فرزندتان حرف نزنید، او درگیر رفتارهای پرخطر نخواهد شد. در واقع، بسیار شنیده می‌شود که خانواده‌ها معتقدند حرف زدن از مسائلی مانند رابطه جنسی، مواد مخدر، دوستی جنس مخالف و دیگر امور پرده حیا را بین والدین و فرزندان پاره می‌کند. اما برخلاف این تصور، با او در این مورد حرف بزنید و اجازه دهید اطلاعات کاملی و مناسب با سنش داشته باشد.

به‌هرحال فرزندتان روزی به دنبال پاسخ سؤال‌هایش خواهد رفت. در آن روز، دوست دارید فرزندتان این اطلاعات را از شما بگیرد یا یک دوست هم‌سن‌وسال یا حتی بدتر از آن یک غریبه که معلوم نیست چه اطلاعاتی را در اختیارش خواهد گذاشت؟

شما باید در مورد مسائل مختلف با فرزندتان حرف بزنید، مشکلات و معایب رفتارهای پرخطر را برای او توضیح دهید و اجازه دهید او ابهامات و سؤالات خود را مطرح کند و نظرش را در مورد حرف‌‌های شما بگوید.

سخنی از سیمیاروم

فشار همسالان مشکلی است که برخلاف تصور جامعه نه فقط نوجوانان که تمام افراد در تمام سنین را درگیر می کند، از پدری متشخص با خانواده‌ای برجسته که در اثر همنشینی با دوست ناباب دچار اعتیاد شده است تا زنی که در اثر تبلیغات تلویزیونی دچار رقابت و چشم و هم‌چشمی در فامیل شده است.

اعتماد به نفس، داشتن قدرت نه گفتن، انتخاب دوستان همسو و همفکر و فکر کردن به عاقبت کار از راهکارهایی است که می‌توانند شما را از فشار از سوی گروه‌های دوستی خلاص کند.

راهکارهای دیگری نیز در این مطلب ارائه شده است که توصیه می‌کنیم آنها را در شرایط مختلف امتحان کنید تا بالاخره به نتیجه مطلوب برسید.

امیدواریم که به بسیاری از سوالات و ابهامات شما در مورد فشار همسالان پاسخ داده باشیم. چنانچه سوال یا ابهامی برای شما باقی مانده است، در بخش نظرات با ما در میان بگذارید.

منبع1

منبع2