فهرست مطالب
خانه » مشاوره کودک و نوجوان »
یکی از روش های رایج برای تربیت استفاده از سیستم تنبیه کودک و در بهترین حالت پاداش یا حتی باج است. بسیاری از خانواده ها در مورد شیوه درست تربیت فرزند سردرگم هستند و طبق الگوی مشخصی رفتار نمی کنند. بلکه هر بار هر طور که به نظر مناسب می رسند رفتار می کنند، اگر خسته هستند داد می کشند، اگر سرحال هستند نادیده می گیرند و گاهی حتی تنبیه بدنی می کنند.
| مطالعه مطلب “مشاوره فرزندپروری و تربیت بچه و هر آنچه باید در مورد آن بدانید” به شما پیشنهاد می شود |
بدترین روش های تنبیه کودکان چیست؟
- تنبیه بدنی
- تهدید
- سرزنش کلامی
- تحقیر
- قهر کردن
- محروم کردن
عواقب رفتاری تنبیه بدنی کودک چیست؟
چرا تنبیه بدنی توصیه نمی شود؟ بسیاری از والدین معتقدند تا فرزندشان را تنبیه بدنی نکنند، به نتیجه مطلوب نمی رسند و فرزند به حرفشان گوش نمی دهد. اما شک نکنید اگر تنبیه بدنی در کوتاه مدت جواب دهد، به تدریج فاصله شما را با فرزندتان بیشتر می کند و هر روز نافرمانی های بیشتری از او خواهید دید تا جایی که دیگر تنبیه بدنی نه تنها موثر نیست، بلکه آثار منفی زیادی نیز در کودک به جا می گذارد، از جمله:
- اضطراب و ترس در موقعیت های مشابه
- تقلید رفتاری و آسیب زدن به دیگران
- انجام رفتار اشتباه در غیاب احتمال تنبیه (برای مثال در مهمانی یا نبود والدین)
- ایجاد خشم و پرخاشگری در کودک نسبت به والدین و دیگران
- نهادینه شدن رفتار پرخاشگرانه و تکرار آن در روابط اجتماعی و خانوادگی در بزرگسالی
تنبیه بهتر است یا پاداش؟
به طور کلی، تنبیه هیچ وقت، نه به صورت بدنی و نه غیر بدنی، توصیه نمی شود. تنبیه غیربدنی هم بهتر است به عنوان آخرین راهکار استفاده شود.
در واقع، به عنوان آخرین راهکار تنبیه غیر بدنی اگر طبق اصول درست انجام شود، می تواند به تغییر رفتار کودک بدون آسیب به روان او منجر شود.
اما بین مفید و مضر بودن پاداش و تقویت مثبت مرز بسیار باریکی وجود دارد. بدین معنی که پاداش نامناسب می تواند به سادگی بی اثر شود یا به باج تبدیل شود و باعث لوس شدن کودک یا تقویت رفتارهای بد او شود.
برای کودکان خردسال و نوپا، تشویق و پاداش می تواند لبخند زدن، در آغوش کشیدن و کلمات تحسین آمیز باشد.
هر چه کودک بزرگتر می‌شود، شکل پاداش هم متفاوت می شود. تقویت باید برای کودک خاصیت تقویت رفتار داشته باشد. بنابراین، چیزی که به عنوان تقویت رفتار مثبت در فرزندتان انتخاب می کنید. باید برای کودک خوشایند باشد، پس علایق کودک خود را بشناسید.
دادن پاداش نباید به نحوی باشد که توقع کودک افزایش یابد و مشاهده رفتار خوب تنها در صورت ارائه پاداش صورت گیرد.
پاداش بهتر است همیشه حالت غیرمادی و محبتی داشته باشد. دادن پاداش های متعدد مالی به راحتی تبدیل به باج می شود. اگر پاداش های شما به باج تبدیل شوند، منتظر سوءاستفاده از سوی فرزندتان باشید. او هر بار رفتار بد خود را تکرار خواهد کرد، تا به پاداشی که می خواهد برسد.
بنابراین، هر بار که رفتار فرزندتان به شکلی که مایل هستید نزدیک شد، تقویت و پاداش باید حذف شود.
بهترین گزینه های پاداش چیست؟
همان طور که گفتیم پاداش نباید جنبه مادی داشته باشد. البته در موارد معدود و برای تغییرات مهم و جدی می توانید از پاداش های مادی استفاده کنید، اما این نباید به عادت تبدیل شود. تکرار آن را کم نگه دارید و تنها برای موقعیت های مهم استفاده کنید. اگر هر بار هدیه بزرگ و گرانی برای فرزندتان بخرید، چطور می توانید انتظار داشته باشید که فرزندتان برای یک لبخند یا کلمه تحسین آمیز حاضر به تغییر رفتار باشد؟
دادن پاداش های بزرگ باعث متوقع شدن کودک می شود. اما همیشه زندگی روی خوش ندارد. همه در جهان برای خدمت رسانی و رضایت فرزند شما متولد نشده اند. این کار باعث می شود فرزندتان در بزرگسالی دچار سرخوردگی ناشی از عدم برآورده شدن تمام خواسته هایش شود.
برای پاداش دادن سیستم داشته باشید. یک چارت تهیه کنید. مشخص کنید که برای رسیدن به یک پاداش مشخص (برای مثال، تماشای تلویزیون برای ساعتی بیشتر، رفتن به سینما، و موارد مشابه) فرزندتان باید چند امتیاز بگیرد.
حتی حذف یک شرایط نامطلوب هم می تواند پاداش باشد. برای مثال، اگر اسباب بازی محبوب فرزندتان خراب شده است، تعمیر آن می تواند پاداشی برای تغییر رفتار باشد.
روش های تنبیهی جایگزین برای کتک زدن کودک:
تنبیه در هیچ شکلی از آن روش خوبی نیست. همیشه بهتر است با مذاکره و محبت به نتیجه برسید. اما اگر حرف زدن، تقویت مثبت و مذاکره نتیجه نمی دهد، روش های زیر از آثار منفی کمتری نسبت به کتک زدن برخوردار هستند و می توانند جایگزین مناسبی برای آن باشند:
اخم کردن، بی اعتنایی و بی توجهی:
این راهکار زمانی جواب می دهد که رابطه خوب و پر از محبتی با فرزندتان داشته باشید. اگر هر روز او را کتک می زنید و فریاد می کشید، مسلما بی توجهی یا اخم کردن به فرزندتان حکم پاداش را برای او دارد. در واقع، شاید او حتی از بی اعتنایی شما خوشحال هم بشود.
پس این نکته را فراموش نکنید:
رابطه شما باید با فرزندتان آنقدر گرم و صمیمی باشد، که اخم کردنتان برای او بزرگترین تنبیه باشد.
محرومیت موقتی:
زمانی که کودک به توصیه ها و دستورات شما گوش نمی دهد، می توانید او را از چیزی که به آن علاقه دارد محروم کنید. محرومیت باید به نحوی باشد که کودک حس کند چیزی را از دست داده است. دلیل محرومیت، زمان و میزان آن را مشخص کنید. هر بار که فرزندتان در برابر محرومیت مقاومت کرد، به او بگویید که … دقیقه به زمان مجازاتش اضافه شده است.
جبران و مسئولیت پذیری:
زمانی که فرزندتان کار اشتباهی می کند، به جای آنکه سر او فریاد بزنید و کتکش بزنید، از مواجهه با پیامدهای رفتار برای تنبیه کودک استفاده کنید. بدین ترتیب، فرزندتان متوجه می شود که اشتباهاتش چه آسیبی برای دیگران به همراه داشته و باید آن را جبران کند. از پول توجیبی خودش برای جبران خسارت های مادی استفاده کنید یا از او بخواهید به صورت عملی کارش را درست کند. مثلا اگر روی تشک را خودکار کشیده است، از او بخواهید خودش ملحفه را بشوید.
تنبیه را به انتقام و تاخیر تبدیل نکنید:
گفتن جملاتی مانند «پدرت که آمد تنبیهت می کند»، «بگذار تا برسیم خانه» حالت انتقام، تهدید و تاخیر در کودک ایجاد می کند.
به علاوه، به تاخیر انداختن تنبیه کودک ممکن است باعث شود او فراموش کند که برای چه چیزی تنبیه شده است.
چطور از تنبیه کودک به تربیت مثبت برسیم؟
آیا جز والدینی هستید که داد زدن را راه موثری برای تربیت فرزندتان می دانید. تنبیه و تربیت منفی به معنی کنترل از طریق قدرت و اعمال زور است. هیچ منطق، گفتگو و مذاکره ای در این روش تربیتی وجود ندارد. تو باید این کار را انجام دهی چون من می گویم.
وقتی بیش از حد تنبیه کنید، کودک نسبت به آن مقاوم می شود و دچار خشم و انتقام می شود. حتما آن بچه های تخس را دیده اید که بعد از کتک خوردن، فرار می کنند و رو به والدین می گویند «اصلا هم درد نداشت!»
فرض کنید رئیس یا دوستتان سر شما داد می زد، شما را تهدید یا نصیحت می کرد. چه حسی داشتید؟ به حرفش گوش می کردید یا دچار خشم می شدید؟
تنبیه کردن کودک و داد کشیدن فرصت یادگیری مهارت های حل مسئله، مذاکره و گفتگو را از او می گیرد.
تربیت مثبت چیست؟
در این روش تربیتی کودک ارزش های مثبت را فرامی گیرد و به مهارت های اجتماعی دست می یابد. شاید دوست دارید فرزندتان همیشه به حرفتان گوش دهد، اما اطاعت بدون چون و چرا چیزی نیست که به نفع کودک و حتی والدین باشد.
در عوض، بهتر است فرزندتان را طوری تربیت کنید که مسئول، سازگار، انعطاف پذیر باشد و مهارت های گفتگو و مذاکره را آموخته باشد. اینها دقیقا مهارت هایی هستند که تربیت مثبت به دنبال آن هستند.
چطور اصول تربیت مثبت را اجرا کنیم؟
این روش در محیطی مثبت، عاشقانه و گرم اجرا می شود. هر چه نزدیکی بیشتری به فرزندتان داشته باشید و محبت بیشتری بین شما جاری باشد، فرزندتان رفتارهای بهتری از خود نشان خواهد داد. برای این کار:
بیش از حد نق نزنید. اگر دائم نق بزنید و گیر بدهید، فرزندتان نسبت به حرف هایتان بی توجه می شود. در عوض، بین رفتارهای او مخرب ترین و نامناسب ترین ها را انتخاب کنید و تنها بر روی اصلاح آنان تمرکز کنید.
برای درخواست کردن از لحن مثبت، محترمانه و مودبانه استفاده کنید. همیشه از خودتان بپرسید، اگر کسی با من این طور رفتار کند، او را دوست خواهم داشت؟ به او احترام می گذارم؟ از او اطاعت می کنم؟
پس از درخواست کردن، فرصت بدهید. قرار نیست هر چیزی که دستور می دهید بلافاصله اجرا شود. اگر چندین و چند بار خواسته خود را تکرار کنید، فرزندتان یاد می گیرد که همیشه حرف های شما را برای چند مرتبه اول نادیده بگیرد. این می تواند شعله خشم را در شما شعله ور کند و باعث تنبیه کودک شود.
وقتی می خواهید درخواستی بکنید، آنچه می خواهید انجام شود را بگویید، نه چیزی که می خواهید متوقف شود. برای مثال، به جای اینکه بگویید چرا لباس هایت روی زمین است، به او بگویید لباس هایت را در کشو بگذار.
اگر فرزندتان به حرفتان گوش نمی دهد، دفعه بعد محکم تر و جدی تر درخواست کنید. این به فرزندتان این فرصت را می دهد که پاسخ خود را عوض کند. اگر باز هم موثر نبود، می توانید یک تنبیه مناسب را تعیین و اجرا کنید.
به حرف ها و نظرات فرزندتان نیز گوش دهید و راهکارهای او را نیز امتحان کنید. این به فرزندتان تعامل و مذاکره سازنده را آموزش می دهد. همیشه نباید این شما باشید که حرف آخر را می زنید. شاید او نیز دلیلی قانع کننده برای رفتارش دارد.
سخن آخر:
کودکانی که تنبیه بدنی می شوند، دچار دلسردی نسبت به زندگی و احساس سرخوردگی، فقدان کنترل و قدرت و انزوا می شوند. تاثیرات روانی این احساسات منفی می تواند تبعات جبران ناپذیری در آینده فرزندتان داشته باشد. در نهایت بدانید که تنبیه وسیله ای برای فرونشاندن خشم نیست بلکه یک عامل تربیتی است که اگر درست استفاده نشود نتیجه ای معکوس و اثرات منفی جبران ناپذیری به دنبال خواهد داشت. می‌توانید به مشاوره کودک و نوجوان نیز مراجعه کنید.
سوالی از مخاطبان:
رابطه شما با فرزندتان چطور است؟ برای تغییر رفتار او از کدام شیوه تربیتی تبعیت می کنید، تنبیه یا پاداش، یا تربیت مثبت؟ در چه مواردی او را تنبیه بدنی می کنید؟
| مطالعه مطلب “والدین هلیکوپتری: از نیت خیر تا نتیجه ضعیف” نیز به شما پیشنهاد می شود |
منبع:
parentingbeyondpunishment
[block id=”koodak”]
