فهرست مطالب
هر ۴۰ ثانیه یک نفر در جایی از دنیا، جان خودش را میگیرد. بنابر آمار سازمان بهداشت جهانی، سالانه بیش از یک میلیون نفر در اثر خودکشی جان خود را از دست میدهند. بعد از تصادفات جادهای، خودکشی بالاترین آمار را در میان دلایل مرگ افراد بین ۱۵ تا ۲۹ سال دارد. خودکشی، بعد از شیوع کرونا افزایش پیدا کرده است اما همچنان درباره اش به اندازه کافی صحبت نشده است.
نتیجه یک مطالعه در آمریکا نشان میدهد خودکشی یک نفر به طور غیر مستقیم، ۱۳۵ نفر را تحت تاثیر قرار میدهد. حالا حتما متوجه شدهاید که چرا باید درباره این موضوع حرف زد و چرا باید از عواقبش جلوگیری کرد.
میشود از خودکشیِ دیگران جلوگیری کرد، فقط کافی است بدانیم نشانههای فردِ مستعد خودکشی چیست و این نشانهها را جدی بگیریم.
چرا خودکشی اتفاق میافتد؟
چه چیزی افراد را مجاب میکند که زندگیشان را با خودکشی، خاتمه دهند؟ برای افرادی که دچار افسردگی و ناامیدی نیستند، درک محرکهایی که موجب تفکرِ خودکشی میشود، سخت است. فردی که در فکر خودکشی است، بهقدری خود را در درد و رنج حس میکند که راه دیگری پیش رویش نمیبیند. در واقع، خودکشی تلاشی است از سر ناامیدی برای پایان بخشیدن به درد و رنج غیرقابل تحمل. فردی که خودکشی میکند میداند که شیوه زیستنش باید تغییر کند اما نمیداند چطور و به خودکشی به عنوان راه تغییر این زیستن، نگاه میکند. در ترکیب احساساتی مانند بیچارگی، خود تخریبی، انزوا و تنهایی، فرد راهی به جز مرگ برای راحتی و آرامش نمیبیند.
لزوما هر کسی که از خودکشی حرف میزند، اقدام به انجامش نمیکند، اما همچنان خودکشی دومین دلیل مرگومیر در جوانی است.
تصورات اشتباه از خودکشی در جامعه
فقط کافی ست بدانید چه چیزهایی نباید و چه چیزهای باید بگویید تا فردی را که میخواهد خودکشی کند، به زندگی برگردانید. اما در جامعه تصوراتی از خودکشی وجود دارد که میتواند بسیار مخرب باشد. بیایید چند مورد از این تصورات غلط را مرور کنیم:
- کسی که تهدید به خودکشی میکند یا از آن حرف میزند، خودکشی نمیکند.
- هر کسی که سعی میکند خودکشی کند، دیوانه و روانپریش است.
- اگر کسی بخواهد خودش را بکشد، هیچچیزی نمیتواند مانع او شود.
- کسانی که خودکشی میکنند، مایل به دریافت کمک از سوی اطرافیان نیستند.
- حرف زدن از خودکشی و سوال کردن اطرافیان از شخص، او را در اجرای تصمیمش مصمم میکند.
نشانههای فردی که قصد خودکشی دارد
حال بیایید ببینیم افرادی که قصد خودکشی دارند چه نشانههایی دارند و چه حرفهایی میزنند:
- تهدید به خودکشی یا آرزوی مرگ
- جمعآوری ابزارهای خودکشی یا پنهان کردن آنها در اتاق و وسایل شخصی
- اشتغال فکری به مرگ
- فقدان امید به آینده
- تنفر از خود و تحقیر خویشتن
- انجام امور شخصی مانند وصیت کردن، اهدا کردن وسایل، ترتیب بخشیدن به امور سرپرستی خانواده و فرزندان، به اتمام رساندن پروژهها و مسئولیتها
- خداحافظی از اطرافیان
- دوری از خانواده و دوستان (ترجیحِ تنهایی)
- نوسان خلقی بالا
- کم و زیاد شدنِ غیرمعمول خواب
- روی آوردن به مصرف مواد مخدر و الکل
- انجام رفتارهای ریسکی و خطرناک
- احساس آرامش و شادی ناگهانی پس از یک دوره افسردگی
نشانه آخر، نشانه خطرناکی ست. چون اگر ندانید این نقطه پایان است، قطعا عزیزتان را از دست خواهید داد! در اکثر موارد در زمان بروز این نشانه، اطرافیان تصور میکنند اوضاع درست شده و خطر خودکشی رفع شده است. البته این نشانههای بهتنهایی علایم خودکشی و خطر نیستند، بلکه در همراهی با نشانههای افسردگی و دیگر نشانهها میتوانند علامت هشدار باشند.
احساس آرامش و شادیِ ناگهانی پس از یک دورهی شدید افسردگی
میتواند نشانهی خطرناکی باشد چون ممکن است تصور شود اوضاع رو به بهبود است
و خطر خودکشی از بین رفته اما برعکس؛ خطر بیشتر شده است!
چگونه از خودکشی افراد پیشگیری کنیم؟
لزوما هر کسی که از خودکشی حرف میزند، اقدام به انجامش نمیکند، اما همچنان خودکشی دومین دلیل مرگومیر در جوانی است. اما ما، به عنوان اطرافیان کسی که قصد خودکشی دارد، برای جلوگیری از این اتفاق چه باید انجام دهیم؟
✔️ صحبتهای او را جدی بگیرید
این تصور که «هرکسی از خودکشی صحبت میکند به دنبال جلب توجه است» همیشه هم درست نیست. غالب کسانی که حرف از خودکشی میزنند از مشکلات روحی رنج میبرند. پس بهتر (امنتر) است فرض را بر این قرار دهیم که آن فرد واقعا قصد خودکشی دارد.
با نادیده گرفتن صحبتهای فرد در مورد خودکشی، احساس ناامیدی و افسردگی او را نادیده گرفتهاید و همین رفتار، میتواند او را در تصمیمش مصممتر کند. شخص احساس میکند که واقعا کسی نیست که او را درک کند و هیچگونه حمایتی از او نمیشود. از این به بعد احتمالا دیگر حرفی از خودکشی نزند اما دردش را در سکوت تحمل میکند و به این باور میرسد که دیگر هرگز اوضاع خود نمیشود.
این تصور که «هرکسی از خودکشی صحبت میکند به دنبال جلب توجه است» همیشه هم درست نیست. بهتر است فرض را بر این قرار دهیم که آن فرد واقعا قصد خودکشی دارد تا بتوانیم نجاتش دهیم
دکتر ملیحه ایلخانی
دکترای علوم شناختی-تحلیلی دانشگاه Lund سوئد
(مشاوره فردی با روش تحلیلی)
✔️ به رفتارهای او توجه کنید
گاهی فرد به زبانی نامفهوم و مبهم از خودکشی حرف میزند. برای مثال، برای نشان دادن حس افسردگی، شرم و بیچارگی خود میگوید: «کاش هرگز به دنیا نمیآمدم»، «کاش میمردم»، «حس میکنم باری روی دوش دیگرانم»، «به هیچ دردی نمیخورم».
✔️ از او بپرسید
نگران نباشید که با سوال کردن، او واقعا دست به خودکشی بزند. آنچه شما در حال انجامش هستید این است که به او نشان میدهید درکش میکنید و در کنارش میمانید.
از او بپرسید «آیا واقعا به خودکشی فکر میکنی؟»
اگر پاسخ مثبت بود، از او بپرسید «برایش برنامهریزی هم کردهای؟»
اگر پاسخ مثبت بود، از او بپرسید «وسایل مورد نیاز را هم جمعآوری کردهای؟»
از او در مورد زمان احتمالی بپرسید و اینکه چه زمانی قصد خودکشی دارد. کسی که پاسخ روشنی برای تمام سوالات فوق دارد، به کمک تخصصی و فوری یک روانشناس نیاز دارد.
تلاش نکنید خودتان دست به کار شوید. حتما به مراکز روانشناسی بروید و از آنها کمک بگیرید.
✔️ بایدها و نبایدهای حرف زدن با شخصی که در فکر خودکشی است
بایدها
- خودتان باشید. اغراق نکنید و نمایشی حرف نزنید.
- گوش بدهید. اجازه دهید شخص احساسش را بهطور کامل بگوید و حرفهایش را قطع نکنید.
- همدلی کنید، قضاوت نکنید و احساس او را نفی نکنید.
- به او امید بدهید. اطمینان بدهید که همه در کنارش هستید تا به او کمک کنید.
- حرفهایش را جدی بگیرید و مسخره نکنید.
نبایدها
- با او بحث نکنید. او را متهم به بیچارگی، بیعرضه بودن، دوست نداشتن خانواده و فکر نکردن به دیگران نکنید.
- سخنرانی دینی، فلسفی و اخلاقی نکنید.
- قولی ندهید که نمیتوانید از پس انجام آن برآیید.
- خودتان را سرزنش نکنید. هر کس مسئول تصمیمات خود در زندگی است.
✔️ با او همدلی کنید
وقتی کسی قصد خودکشی دارد، آنچه شما به او میگویید واقعا مهم است. نباید احساس افسردگی و بیچارگی او را نفی کنید و جملههایی از این دست بگویید: «چطور میتوانی تا این حد ناامید باشی؟»، «چیزهای زیادی هست که باید به خاطر زنده بمانی».
در بلاگ سیمیاروم درباره همدلی و اینکه چطور همدلی کنیم بیشتر مطالعه کنید.
در عوض احساسش را تایید کنید و همزمان به او امید بدهید:
- میدانم خیلی دردناک است. ممنونم که با من در میان گذاشتی. چطور میتوانم کمکت کنم؟
- وقتی احساس ناامیدی و افسردگی داریم، خیلی سخت است که به راهحلی فکر کنیم.
- من نگرانت هستم، چون تو برایم مهمی. میخواهم هر طور بتوانم به تو کمک کنم. با من حرف بزن.
اگر شخص برنامه آنی برای خودکشی نداشته باشد، حرفهای شما به او حس بهتری میدهد و میزانی از احساس بیچارگی را در او تخفیف میدهد. اما بدین معنی نیست که همهچیز خوب شده است. تا زمانی که مشکل اصلی باقی مانده، فرد همچنان به خودکشی فکر میکند. اما شما ناامید نشوید و همچنان در کنارش بمانید و از او خبر بگیرید.
وقتی کسی قصد خودکشی دارد، آنچه شما به او میگویید واقعا مهم است.
نباید احساس افسردگی و بیچارگی او را نفی کنید
✔️ از مشاور و یا نزدیکان کمک بگیرید
ممکن است خودتان نتوانید به فرد کمک کنید. اگر احساس میکنید بهتنهایی نمیتوانید از پس مشکل برآیید، با اطرافیان مانند خانواده فرد، همسر یا شریک عاطفی، دوستان و آشنایان مطمئنش مشورت کنید و از آنها بخواهید ارتباط بهتر و حمایت عاطفی بیشتری از شخص داشته باشند. اما اگر شما کسی هستید که اطرافیانِ نزدیک فرد هستید، باید با مشاور روانشناس مشورت کنید و یا از مرکزی روانشناسی بخواهید که مداخله کند. یک روانشناس بهتر از هر کسی میتواند از خودکشی شخص جلوگیری کند. اما به یاد داشته باشید که شخص را به دریافت درمان وادار نکنید. موضوع را به صورت پیشنهادی مطرح کنید: «آیا تا به حال به حرف زدن با یک مشاور یا روانشناس فکر کردی؟»، «من همیشه هستم تا به حرفهایت گوش بدهم اما فکر نمیکنی یک روانشناس بهتر میتواند به تو کمک کند؟»
این توصیهها به او یادآوری میکند که شاید شما نتوانید راهحل مشکل او باشید. اگر نسبت به مشاور بیمیل به نظر میرسد، به او پیشنهاد بدهید که خودتان یک مشاور خوب پیدا کنید یا برای او جلسه مشاوره آنلاین تنظیم کنید. احتمالا گزینه مشاوره آنلاین بتواند او را متقاعد به دریافت درمان کند، چراکه لازم نیست از خانه خارج شود یا با روانشناس رودر رو صحبت کند. در صورتی که توانستید او را متقاعد کنید که وارد جلسات درمان شود، ادامه درمان را پیگیری کنید.
اگر نسبت به مشاوره بیمیل به نظر میرسد، به او پیشنهاد دهید که خودتان یک مشاوره خوب پیدا کنید یا برای او جلسه مشاوره آنلاین تنظیم کنید
✔️ پیشگیری از خودکشی در زمان خطر
چنانچه احتمال خودکشی فرد موردنظر بالاست، موارد زیر را در نظر داشته باشید:
- او را تنها نگذارید.
- وسایل خطرناک را از دسترس او دور کنید. درب پشتبام و دیگر نواحی مرتفع را قفل کنید و کلید آن را پنهان کنید.
- هر چه سریعتر با یک روانشناس در مورد وضعیت او مشاوره کنید.
- با اورژانس خدمات اجتماعی تماس بگیرید.
صحبت از خودکشی میتواند بسیار خطرناک باشد. اگر به مرحلهای رسیدهاید که نمیدانید چه کنید و جان عزیزتان در خطر است، با ما تماس بگیرید. ما در این مرحله شما را تنها نمیگذاریم. حتی میتوانید در چت آنلاین سایت، دغدغهتان را مطرح کنید.
