گاهی پیش می‌آید که بدن درد شدیدی داریم و پزشک هم با معاینه و آزمایش گفته است که مشکل خاصی وجود ندارد؛ اما درد ما پایان ندارد. این درد ممکن است در عضلات، سر، معده یا هر جای دیگری از بدن ما باشد و هیچ توضیح پزشکی برای آن وجود نداشته باشد. در این مطلب می‌خواهیم از بیماری روان‌تنی یا سایکوسوماتیک صحبت کنیم.

اختلال روان تنی یا سایکوسوماتیک چیست؟

اختلال روان تنی (Psychosomatic) وضعیتی روانی است که برای علائم جسمی آن اغلب هیچ گونه توضیح پزشکی وجود ندارد. این اختلال می‌تواند تقریباً هر قسمتی از بدن را تحت تأثیر قرار دهد. افراد مبتلا به این بیماری دچار افکار، احساسات یا نگرانی‌های بیش از حدی در مورد علائمشان می‌شوند که بر کیفیت کلی زندگی آنها تأثیر منفی می‌گذارد.

علائم اختلال روان تنی چیست؟

علائمی که مراجعان به آن اشاره می‌کنند بسیار زیاد و متنوع است؛ اما رایج‌ترین علائم عبارتند از:

• تهوع

• درد عضلانی

• سردرد/میگرن

• افزایش ضربان قلب

• درد سینه

• خستگی

• لرز

• دردهای معده و مشکلات گوارشی

علاوه بر علائم جسمی افراد مبتلا به اختلال روان تنی دچار علائم زیر نیز هستند:

• عصبانی یا تحریک‌پذیر هستند؛ زیرا معتقدند پزشکان نمی‌توانند بیماری آنها را تشخیص دهند.

• دچار افکار مداوم، نگرانی یا اضطراب در مورد علائم هستند.

• به طور مکرر به پزشک مراجعه می‌کنند و از پزشکی به پزشک دیگری می‌روند.

• در کار، مدرسه یا اجتماع مشکلاتی را تجربه می‌کنند.

• یک یا چند علامت جسمی با هم وجود داشته باشد که باعث ناراحتی یا اختلال در زندگی روزمره می‌شوند.

• سابقه حضور این علائم حداقل به مدت شش ماه باشد و دلیل پزشکی برای آن‌ها وجود نداشته باشد.

بسیاری از این علائم زمینه ساز بیماری‌های دیگری هستند و اغلب به استرس و اضطراب ارتباط پیدا می‌کنند. بنابراین، تعجب آور نیست که تشخیص اختلال دردهای روان تنی بسیار دشوار باشد.

اختلال روان تنی چقدر شایع است؟

این اختلال نسبتاً شایع است و در حدود 5 تا 7 درصد از جمعیت جهان، دچار آن می‌شوند. به دلایلی که مشخص نیست، زنان حدود 10 برابر بیشتر از مردان علائم روان‌تنی دارند.

چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به اختلالات روان تنی قرار دارند؟

هر شخصی در هر سنی ممکن است به این اختلال دچار شود. مطالعات نشان داده‌اند که وجود برخی عوامل در زندگی افراد، آن‌ها را در معرض خطر بیشتری قرار می‌دهد، از جمله:

• سبک زندگی پرمشغله و پر آشوب

• اشکال در تشخیص و بیان احساسات

• نادیده گرفته شدن از سوی والدین

• سابقه آزار جنسی

• سایر اختلالات روانی، مانند افسردگی یا اختلالات شخصیت

• سوء مصرف مواد (مانند اعتیاد به الکل یا اعتیاد)

• بیکاری

علت ابتلا به بیماری‌های سایکوسوماتیک

مکانیسم‌های دقیق استرس به‌طور کامل شناخته نشده است؛ اما محققان می‌دانند که استرس و افسردگی می‌توانند دلیل درد و بیماری فیزیکی باشند. این فرآیند پیچیده‌ است. بیماری‌های مرتبط با استرس به احتمال زیاد در جایی ایجاد می‌شود که بدنتان ضعیف شده است. کسی که تحت استرس است و نمی‌تواند یا نمی‌خواهد احساساتش را تخلیه کند، در نهایت به نقطه شکست عاطفی می‌رسد. چنین وضعیتی منجر به علائم فیزیکی یا شروع یک دوره افسردگی اساسی می‌شود.

اغلب اوقات، دردهای روان تنی در اثر وجود یک احساس منفی ایجاد می‌شوند. سوگواری، استرس و اضطراب همگی خود را به شکل درد نشان می‌دهند. اگر اخیرا دچار یک تجربه تروماتیک شده باشید، این می تواند به درمانگر سرنخی از منشا درد بدهد. در دیگر موارد، ریشه مشکل شاید به این اندازه واضح نباشد.

اختلال روان تنی چه تأثیری بر بدن دارد؟

این نوع اختلال تقریباً می‌تواند هر قسمتی از بدن را تحت تأثیر قرار دهد. بخشی از پاسخ جنگ یا گریز بدن به استرس، ترشح برخی مواد شیمیایی مانند آدرنالین است که می‌تواند در شرایط مرگ یا زندگی بسیار مفید باشد. با این حال، اگر سطح این مواد در بدن بالا باشد یا به طور مداوم در یک دوره طولانی آزاد شوند (مانند استرس مزمن)، به جای مفید بودن، برای بدن ضرر خواهند داشت.

علائم فیزیکی رایج استرس عبارتند از: احساس خستگی، بی خوابی، دردهایی مانند درد عضلانی یا کمردرد، فشار خون بالا، اشکال در تنفس، سوء هاضمه (ناراحتی معده)، سردرد و میگرن، اختلال نعوظ (ناتوانی جنسی).

درمان دردهای روان تنی

برای درمان این اختلال بهتر است از کمک تخصصی یک روانپزشک که با بدن انسان آشنایی کامل دارد، استفاده کنید؛ اما ما تمام راه‌های درمان را در اینجا می‌آوریم تا مطالعه کنید.

فعالیت جسمی و مدیتیشن:

یوگا و مدیتیشن می‌توانند به کاهش استرس و ایجاد احساس آرامش در زندگی به فرد کمک کنند. این امر به ویژه در صورت وجود عامل ترومای عاطفی در ابتلا به دردهای روان تنی صدق می‌کند. یوگا و مدیتیشن به شما در آرام کردن ذهن و بدن و رسیدن به شفافیت ذهن کمک می‌کنند. تمرین های کششی ساده نیز در طول روز به کاهش دردهای جسمی کمک می‌کنند.

مشاوره:

می توانید در گام اول به یک مشاور مراجعه کنید تا در مورد علائم جسمی و روانی خود صحبت کنید. یافتن مشاوری که به او اعتماد داشته و با او حس راحتی داشته باشید اهمیت دارد، چرا که در بسیاری از موارد، درمان باعث آگاهی از دردهای عاطفی می‌شود که سال‌ها دفن شده بودند.

رفتاردرمانی شناختی:

رفتاردرمانی شناختی می گوید که واکنش ما به یک موقعیت تا حد زیادی به درک ما از آن بستگی دارد. درک افراد از یک موقعیت تا حد زیادی متفاوت است و به تجارب، مسائل ژنتیکی در ارتباط با بیماری‌های روانی و محیطی که در آن رشد کرده ایم بستگی دارد. افکار، احساسات و رفتارهایمان بر نحوه زندگی ما تاثیر می گذارند. اساس این نوع درمان کمک به شما در شناسایی ترومای قبلی و کار کردن بر روی احساسات خود است. این روش درمانی نشان می‌دهد که می‌تواند احساسات منفی را بازنویسی کند و الگوی آنها را تغییر دهد.

درمان گروهی:

در حالی که رفتاردرمانی شناختی به طور خاص بر فرد تمرکز دارد، گاهی می توان از گروه درمانی نیز منفعت برد. شنیدن تجارب دیگران به بهبود علائم بیماری کمک می‌کند.

دارودرمانی:

اگر رفتاردرمانی شناختی کافی نباشد، برخی از درمانگران استفاده از دارو را برای کاهش علائم دردهای روان تنی توصیه می‌کنند. بسته به سابقه پزشکی شما و علائم فعلی، استفاده از داروهای ضدافسردگی، داروهای روانپریشی و مهارکننده های بازجذب سروتونین می‌توانند کمک کنند.

سایر درمان‌های جایگزین:

اگر از دردهای ناتوان کننده روان تنی رنج می‌برید، حرف زدن با یک متخصص حرفه‌ای در این زمینه توصیه می‌شود. روش‌های درمانی متعددی وجود دارند که در کنار روش‌های فوق می‌توانند به درمان بیمار کمک کنند. برخی از این روش‌ها عبارتند از انواع تکنیک‌های ماساژ، همانند ماساژ چیروپراکتیک (درمان از راه دستکاری در ستون مهره‌ها) و شیاتسو ( ماساژ فشاری)، استفاده از هنر درمانی، هیپنوتیزم و روش‌های دیگر.

عوامل محیطی تاثیرگذار روی اختلال روان تنی

• سابقه خانوادگی ابتلا به مشکلات روانی یا اختلالات جسمانی

• بیماری جسمی در یک یا هر دو والد

• وضعیت مالی نامناسب و وجود بحران در خانواده

• وقایع منفی در زندگی

• قربانی شدن یا مورد آزار و اذیت قرار گرفتن

• سابقه اختلال جسمانی

• مورد سوءاستفاده قرار گرفتن در دوران کودکی (جسمی، روانی، جنسی)

• سبک‌های نادرست فرزند پروری

• افزایش درد پس از یک اتفاق استرس زا

• فروکش درد هنگام حذف اتفاق استرس زا

پیشگیری از اختلال روان تنی

راهبردهای کاهش و مدیریت استرس در پیشگیری یا کاهش علائم جسمانی موثر هستند. روانشناسان سیمیاروم توصیه می‌کنند:

•  در مورد آنچه می‌توانید و نمی‌توانید کنترل کنید، واقع‌بین باشید.

•  به طور منظم ورزش کنید.

• برنامه خواب و تغذیه سالمی داشته باشید.

• برای تخلیه افکار منفی از روش نوشتن خاطرات روزانه استفاده کنید.

•  اگر دچار فشار کاری هستید، در صورت امکان کمی از کارتان را برون‌سپاری کنید و نظم بهتری به امورتان بدهید.

•  در کنار راهکارهای فوق، از حمایت خانواده و دوستان بهره‌مند شوید.

• به کمک روانشناس از تکنیک‌های مدیتیشن و آرام‌سازی عضلات برای آرامش بیشتر آگاهی کسب کنید.

هر چند امکان عود علائم در دوره‌های پرتنش زندگی وجود دارد، اما با انجام تکنیک‌های آموزش داده شده توسط روانشناس، کیفیت کلی زندگی به طور چشم‌گیری افزایش می‌یابد.

اگر شما یا یکی از عزیزانتان با علائم اختلال روان‌تنی مواجه هستید و به دنبال راه‌حلی برای بهبود کیفیت زندگی خود می‌گردید، مشاوران ما در سیمیاروم آماده کمک به شما هستند. با رزرو جلسه پیش مشاوره با متخصصان سیمیاروم، تراپیست مناسب موضوعتان را انتخاب کنید و به جنگ سایکوسوماتیک بروید!