فهرست مطالب
خانه » مشاوره کودک و نوجوان »
لجبازی کودک پدیده شایعی است اما قبل از هرچیز باید معنای برخی واژه ها را بدانیم تا درک بهتری از آنها داشته باشیم. در قدم اول، منظور ما از تربیت چیست؟
هدایت رشد فرد را تربیت می گویند. در این تعریف منظور از هدایت چیست؟ آیا هدایت با حمایت تفاوتی دارد؟ کدام یک بهتر است و کدام یک از این دو واژه باعث تربیت کودک لجباز می شود؟! برای درک بهتر این حرف به تفاوت معنای هدایت و حمایت توجه کنید. در هدایت، والدین راه را به کودک نشان می دهند و به کودک اجازه می دهند خودش مسیر را طی کند.
در نقش حمایتی برعکس این اتفاق می افتد. در این نقش، در اکثر کارها والدین به کودک کمک می کنند و استقلال کودک تحت تاثیر قرار می گیرد. کودک تا سنی این حمایت را دوست دارد ولی از سن چهار سال به بعد این نقش افراطی زمینه ساز مشاهده لجبازی کودک می شود که مقصر آن خود والدین هستند.
چگونه والدین نقش هدایتی خود را به خوبی انجام دهند؟
برای این کار سه شرط نیاز است:
- به میزان آمادگی کودک برای واگذار کردن کارها دقت شود؛ یعنی به این نکته توجه کنید که آیا فرزندتان توانایی انجام و پذیرفتن کار درخواست شده را دارد یا خیر، آیا هنوز از لحاظ فیزیکی یا عقلی می تواند عمل درخواست شده را انجام دهد یا نه.
- به سطح دشواری کار درخواست شده، توجه کنید؛ بعضی کارها ماهیتاً سخت است و والدین باید توجه کنند اگر کودکشان آمادگی لازم برای انجام درخواست را نداشته باشد و همینطور کار درخواست شده هم به اندازه کافی سخت باشد، در این صورت یک شکست در کارنامه فعالیت های کودک ثبت می شود و دیگر کودک اعتماد خود را به والدینش از دست می دهد و زمینه ساز لجبازی کودک می شود.
- توجه به شروع و اتمام کارها؛ کودک باید کاری را که خودش شروع کرده است حتما آن را به انتها برساند. اگر وسط راه کودک را از انجام آن منع کنید، قطعا زمینه لجبازی در کودک شکل می گیرد و خودتان باعث تربیت کودک لجباز شده اید. اگر کودک کار را به انتها برساند، موفقیت حاصل از آن باعث رشد مسئولیت پذیری در او شده و بر سلامت روان او بسیار اثرگذار است.
واژه «لجبازی» را برای کودکان زیر سه سال با احتیاط به کار ببرید، زیرا بسیاری از این کودکان در واقع در آن زمان معنای لجبازی را نمی دانند و حتی احساس نمی کنند این کار آن ها لجبازی است.
شروع لجبازی کودک:
قبل از دو سالگی، کودک اولین فعالیت های به ظاهر لجبازی گونه را انجام می دهند ولی در اصل لجبازی به حساب نمی آید، زیرا اولین عامل استقلال او در این سن در حال شکل گیری است و می تواند مستقلانه حرکت کند و روی پاهای خود بایستد و بدون کمک والدینش راه برود. اولین کلمات «من، خودم، نه و…» شکل می گیرد و کودک با گفتن این کلمات و انجام فعالیت های مستقلانه، اولین لجبازی ها را شکل می دهد. در سن چهار سالگی، به خاطر شکل گیری «خود»، مخالفت کردن ها شدیدتر می شود و دعوا بین والدین و کودک به اوج خود می رسد. کودکی که تا دیروز اطاعت می کرده، اکنون تبدیل به یک کودک لجباز تمام عیار شده است.
کودک در پایان سه سالگی و ابتدا چهار سالگی، وارد اجتماع شده و رفتارهای مختلف را می بیند و الگو برداری می کند، که اکثر این الگو برداری ها برای جلب توجه خانواده به صورت منفی است و کودک در رابطه با والدین خود آن ها را اجرا می کند و با آزمون و خطا رفتار والدین خود را زیر نظر می گیرد. نکته قابل ملاحظه در این قسمت این است که اگر بین عوامل تربیتی هماهنگی وجود نداشته باشد، یعنی رفتار تربیتی مادر خانواده با پدر خانواده در یک راستا نباشد و تضاد زیادی داشته باشد، کودک از این فرصت استفاده می کند و لجبازی کودک آنقدر ادامه می یابد تا بالاخره به خواسته خود برسد. استدلال کودک در این شرایط آن است که: والدین من خودشان نمی دانند دقیقا باید چه کاری انجام شود، پس من تصمیم می گیرم. در چهار سالگی نباید توقع داشته باشید، فرزندتان تمامی حرف های شما را گوش کند، چرا که اطاعت بی چون و چرا هم نشان دهنده وجود مشکلی در کودک است. در این سن لجبازی کودک طبیعی است.
دلایل لجبازی کودک چیست؟
محک زدن اطرافیان و جلب توجه:
همانطور که گفته شد، کودک برای امتحان والدین گاهی اوقات لجبازی می کند و اگر به نتیجه دلخواه خود رسید، این عمل را تکرار خواهد کرد.
فشار والدین برای تربیت درست:
بعضی والدین بی تجربه فکر می کنند اگر دائم به بچه امر و نهی کنند، کودک بهتر تربیت می شود.
فرصت ندادن به بچه:
با محدود کردن کودک به انجام کارهایی خاص، خلاقیت از کودک گرفته می شود و کودک در صورت عدم تحمل شرایط، دست به لجبازی می زند.
بی توجهی و بی مهری والدین:
گاهی کودک برای آنکه از والدین خود محبتی را دریافت نکرده اند، برای تنبیه آن ها دست به لجبازی کردن می زنند.
تولد نوزاد جدید:
کودکان بسیار حساس هستند، در هنگام تولد نوزاد جدید، نا خودآگاه بیشتر توجه اعضا خانواده بر کودک جدید معطوف می شود، برای جلوگیری از این حالت بهتر است شرایط کودک جدید برای فرزند بزرگ تر توضیح داده شود. لجبازی کودک در این شرایط طبیعی است و باید تحمل شود.
تربیت کودک لجباز:
گوش دادن به کودک:
به فرزندتان گوش دهید و توجه بیشتری به او بکنید. دلیل او را برای لجبازی پیدا کنید. مثلا اگر هر روز برای رفتن به مهدکودک لجبازی می کند و حاضر نیست لباس بپوشد، محیط مهدکودک، رابطه با مربیان و همسالان او را بررسی کنید. شاید در مهدکودکی مشکلی دارد.
احترام به کودک:
در هر سنی، آدمی به دنبال تشخص طلبی است و اگر این شخصیت را به کودک هدیه دهیم، لجبازی کودک کاهش پیدا می کند.
مذاکره کردن:
با کودک خود بر سر موضوعات مختلف صحبت کنید تا هنگام بحث بر سر لجبازی، گفت و گو راحت تر صورت بپذیرد.
به کودک خود برنامه دهید نه دستور:
با برنامه دادن به کودک، او آزادی عمل دارد و بنا بر برداشت خود تصمیم گیری می کند اما با دستور دادن، اصل استقلال کودک زیر سوال می رود.
گزینه بدهید:
استقلال برای کودکان اهمیت زیادی دارد. اگر می خواهید مانع لجبازی کودک خود بشوید، به او دو سه سه گزینه برای انتخاب بدهید. این بهترین راهکار برای جلوگیری از بحث و دعوا است.
الگو باشید:
اگر در رفتارهایتان با همسرتان و موقع بحث و دعوا عادت به لجبازی دارید، انتظار نداشته باشید معجزه شود و فرزندتان همین رفتار را با شما نداشته باشد. او الگویی به جز شما ندارد.
پاداش بدهید:
به رفتارهای ناشی از لجبازی او بی توجه باشید. حتی توجه منفی، مانند اخم کردن و داد زدن، هم باعث تقویت این رفتار در او می شود. بنابراین، کاملا بی توجه باشید و به او نگاه نکنید. انگار اصلا در خانه نیست. اما به محض اینکه رفتار خوبی از او دیدید، به او توجه کنید و تشویقش کنید.
مشاوره بگیرید:
اگر ترفندهای فوق روی فرزندتان موثر نیست و موجب تغییر رفتار او نشد، با یک مشاور کودک و نوجوان صحبت کنید. ریشه یابی این رفتار در فرزندتان برای رفع آن اهمیت دارد.
