فهرست مطالب
خانه » مهارت های زندگی »
تحقیقات جدید نشان می‌دهد که هوش هیجانی می‌تواند نحوه پاسخ شما تحت شرایط استرس‌آور را بهبود ببخشد.
نکات کلیدی
- هوش هیجانی تنها یک ویژگی نیست، بلکه یک توانایی است که دارای 4 ویژگی اصلی است.
- تحقیقات اخیر بر روی پرسنل اورژانس ارزش هوش هیجانی را نشان می‌دهد.
- استفاده از هوش هیجانی می‌تواند به شما در مقابله موثر با استرس کمک کند.
تعریف هوش هیجانی
یکی از واقعیت‌های بزرگ روانشناسی این است که هر کس استرس را به شکل متفاوتی درک می‌کند. همانطور كه توسط محققان برجسته استرس، ریچارد لازاروس و سوزان فولكمن بیان شده است آنچه كه یك فرد به عنوان تهدید می‌بیند، در نظر شخص دیگر می‌تواند صرفا به عنوان یك چالش تلقی شود. وقتی در طول روز با تعهداتی فراتر از معمول روبه رو می‌شوید، پاسخ شما چیست؟ شاید یکی از اقوام نزدیکتان بیمار شده است و به کمک شما در انجام امور خانه نیاز دارد. اما از طرفی برنامه شما کاملا پر است و جایی برای مانور ندارد. آیا فکر می‌کنید می‌توانید از پس این شرایط برآیید، یا بیش از پیش شما را درگیر استرس خواهد کرد؟
مشاوره درمان استرس توسط متخصصان خبره سیمیاروم
اگر دچار یک شرایط اضطراری واقعی شوید، چطور؟ شاید همان خویشاوندتان به جای اینکه فقط در خانه به کمک شما احتیاج داشته باشند، از پله‌ها به شدت سقوط کرده و با یک آمبولانس به بیمارستان منتقل شده است. اکنون دیگر چاره‌ای ندارید جز اینکه برنامه‌های قبلی خود را کنار بگذارید. در این موقعیت، آیا راهی برای سنجش وضعیت پیدا می‌کنید، و دوباره تمام جلسات یا کارهایی را که باید انجام می‌دادید، از نو سازمان‌دهی می‌کنید؟ یا هنگامی که در حال رانندگی به سمت بیمارستان هستید وحشت می‌کنید و قادر به انجام هیچگونه اقدام منطقی برای سامان‌دهی به اوضاع نیستید؟
بهره‌مندی از هوش هیجانی در شرایط استرس شدید برای افراد مفید است.
یک موقعیت اضطراری ممکن است فقط گاهی اوقات رخ دهد؛ اما اگر جزو افرادی باشید که در طول روز حداقل یک موقعیت استرس‌زا داشته باشید، چطور؟ به عنوان مثال، نجات‌دهندگان اعزامی به محل یک آتش‌سوزی یا زلزله علاوه بر رویارویی با خطر شخصی، می‌دانند قرار است با صحنه‌های غم‌انگیز تلفات انسانی نیز روبرو شوند. این دسته افرادی که به دلیل ماهیت شغلی با موقعیت‌های استرس‌آور زیادی روبه‌رو هستند، چطور راهی برای ادامه کار پیدا می‌کنند؟
بر اساس یافته‌های سیده مریم دلاور و همکاران (2012)، در موسسه فناوری هاربین، تحقیقات تجربی کمی به این سوال می‌پردازند. این محققان اظهار داشتند، “تحقیق در مورد تصمیم‌گیری تحت استرس، به ویژه در شرایط اضطراری، نادر است” (ص 2989). محققان موسسه هاربین سعی کردند این خلأ را پر کنند.
دلاور و همکارانش هوش هیجانی را به عنوان “توانایی درک و تنظیم عواطف و پردازش موثر اطلاعات هیجانی” تعریف می‌کنند. به گفته نویسندگان، این کیفیت باید منبع اصلی روانشناختی باشد تا در صورت مواجهه با موقعیتی که می‌تواند توانایی تصمیم‌گیری منطقی آنها را تحت فشار قرار دهد، به افراد کمک کند. همچنین، محققان اظهار داشتند “افراد دارای سطح بالای هوش هیجانی از سلامت روانی خوبی برخوردار هستند و بنابراین قادر به تنظیم احساسات خود و تصمیم‌گیری‌های منطقی در دوران سخت هستند” (ص 2990).
مؤلفه‌های اصلی هوش هیجانی
چهار مؤلفه هوش هیجانی که نویسندگان بررسی کردند شامل درک عاطفی (شناخت عواطف در خود و دیگران)، استفاده از عواطف (استفاده از عواطف جهت کسب نتایج مطلوب)، درک عاطفی (درک زبان عواطف) و مدیریت احساسات (مهار و تنظیم عواطف) می‌شود. اگرچه هوش هیجانی می‌تواند به عنوان یک ویژگی شخصیتی نیز در نظر گرفته شود، اما تجزیه آن به 4 مؤلفه بدان معنی است که هوش هیجانی مهارتی است که به طور بالقوه قابل آموزش است.
نکته اساسی در تحقیق موسسه هاربین، آن اصل لازاروس و فولكمن است که عنوان می‌کند هر کس استرس را به شکل متفاوتی درک می‌کند. سپس این سوال مطرح می‌شود که چه عاملی باعث می‌شود برخی استرس را به عنوان یک چالش و برخی دیگر آن را به عنوان یک تهدید تلقی کنند. در اینجاست که هوش هیجانی وارد می‌شود. افراد دارای هوش هیجانی بالا وضعیت اضطراری را به عنوان یک چالش در نظر می‌گیرند و قادر به پذیرفتن مسئولیت هستند. تصمیم آنها درباره اقدام ضروری ممکن است منطقی (براساس فرایندهای منطقی اندیشه) یا شهودی (اعتماد به حس درونی) باشد. در مقابل، افراد دارای هوش هیجانی کم، از نظر تئوری وضعیتی را که مستلزم اقدام فوری است، به عنوان یک تهدید تلقی می‌کنند. از این رو، برای تصمیم‌گیری در مورد شرایط به دیگران تکیه می‌کنند یا به کلی از زیر بار مسئولیت آن موقعیت فرار می‌کنند.
جدیدترین روش‌های استفاده از هوش هیجانی
تأثیر هوش هیجانی بر تصمیم گیری
برای آزمایش فرضیه خود مبنی بر تاثیر هوش هیجانی بر تصمیم‌گیری پرسنل اورژانس در موقعیت‌های پرفشار، تیم تحقیقاتی موسسه هاربین شرکت‌کنندگانی را ازمناطق مختلف شهر کویته (پاکستان) از جمله بخش‌های اورژانس، مراکز تروما، مراکز پلیس و ایست‌های بازرسی مورد ارزیابی قرار دادند.
نمونه نهایی شامل 268 پاسخ‌دهنده شامل پزشکان، پیراپزشکان، افسران پلیس و پرسنل نیروهای شبه نظامی بود. اکثر شرکت کنندگان 20 ساله بودند، با این حال طیف سنی پاسخ‌دهندگان از 20 تا 50 سال بود. بیشتر آنها (71 درصد) مرد و 55 درصد متاهل بودند. بیش از نیمی (57 درصد) از شرکت‌کنندگان در محیط‌های پزشکی کار می‌کردند.
برای شروع، دلاور و تیم تحقیقاتی‌اش میزان استرس شغلی را در شرکت‌کنندگان خود ارزیابی کردند و از آنها خواستند میزان استرس مرتبط با شرایطی مانند آسیب دیدن در محل کار، اتفاقات تروماتیک و مشکلات سلامتی مربوط به شغل خود را ارزیابی کنند. مقیاس هوش هیجانی از شرکت‌کنندگان می‌خواهد آیتم‌های زیر را امتیازدهی کنند: “من واقعاً احساس خود را درک می‌کنم”، “من درک خوبی از احساسات اطرافیانم دارم” و “من همیشه به خودم می‌گویم که فرد شایسته‌ای هستم”.
ابزار ارزیابی سبک تصمیم‌گیری، برای ارزیابی 4 کیفیت مورد استفاده قرار گرفت: (1) بصری (“هنگام تصمیم‌گیری، به احساسات یا واکنشهای درونی خود اعتماد دارم”)، (2) منطقی (“من به روشی منطقی و سیستماتیک تصمیم می‌گیرم”)، (3) اجتناب‌كننده (“تا زمانی كه فشاری به من تحمل نشود، از تصمیم‌گیری‌های مهم اجتناب می‌كنم”) و (4) وابسته (“من به ندرت بدون مشورت با دیگران، تصمیم‌گیری می‌کنم”).
واکنش در شرایط استرس زا
اکنون از خود بپرسید که در شرایط طاقت‌فرسا، چگونه واکنش نشان می‌دهید؟ چه عواملی باعث می‌شود بیشترین استرس را داشته باشید؟ هنگام تصمیم‌گیری در مورد نحوه پاسخ، چه روندی را طی می‌کنید؟ آیا آگاهی از احساس خود و اطرافیانتان این احتمال را افزایش می‌دهد که راهی برای مدیریت اوضاع پیدا کنید؟ آیا برای انجام کار صحیح احساس کفایت می‌کنید؟
در میان مجموعه‌ای از تحلیل‌ها که مقیاس‌های پیش‌بینی کننده تأثیر ترکیبی هوش هیجانی و میزان استرس شغلی بر سبک‌های تصمیم‌گیری را آزمایش می‌کنند، دلاور به این نتیجه رسید که “ترکیبی از چهار مولفه، ساختار منحصر به فردی را ایجاد می‌کند که می‌تواند رابطه بین استرس و پاسخ‌های رفتاری را تعدیل کند. ”(ص 3000). به عبارت دیگر، می‌توانید با استفاده از توانایی‌های مربوط به هوش هیجانی، تاثیر شرایط استرس‌آور را در توانایی تصمیم‌گیریتان تعدیل کنید. این توانایی‌ها به شما این امکان را می‌دهند که شرایط را ارزیابی کنید و عواطف خود را مهار و مدیریت کنید.
به طور خاص، این تجزیه و تحلیل‌ها نشان داد که افراد دارای هوش هیجانی پایین به احتمال زیاد از سبک تصمیم‌گیری اجتنابی در موقعیت استرس‌زا استفاده می‌کنند و در واقع، هرچه سطح استرس بالاتر باشد، تمایل آنها به استفاده از سبک اجتنابی بیشتر است. واضح است که اجتناب روش مطلوبی برای رسیدگی به شرایط اضطراری نیست. به علاوه، الگوی مشابهی نیز در ارتباط با سبک وابسته در تصمیم‌گیری پدیدار شد. در مقابل، افراد دارای سطح بالای هوش هیجانی، در مواقعی که فرصتی برای مشورت نیست از غریزه خود کمک می‌گیرند، یا در صورت وجود زمان کافی شرایط را به شکل منطقی ارزیابی می‌کنند و سریعا پاسخ می‌دهند.
تقویت هوش هیجانی در زمان مواجهه با استرس
همانطور که نویسندگان نتیجه می‌گیرند، “هوش هیجانی می‌تواند تحقیق بسیار مفیدی برای پرسنل اورژانس باشد” (ص 3002). در واقع، از آنجا که هوش هیجانی یک توانایی است و نه یک ویژگی، می‌توان به افراد دارای هوش هیجانی پایین آموزش داد تا بهره‌وری بیشتری از عواطف خود داشته باشند. چنین آموزش‌هایی می‌تواند “به آنها كمك كند تا تحت فشار روانی تصمیم‌های بهتری بگیرند” (ص 3003).
اگر یک فرد عادی با موقعیت‌های عادی استرس‌زا مانند کم آوردن زمان یا نیاز به تغییر روال روزمره برای کمک به یک دوست یا یکی از اعضای خانواده هستید، درس‌های ارزشمندی می‌توانید از مطالعه دلاور و همکارانش بگیرید. وقتی تحت شرایط استرس‌آور قرار دارید، به این فکر کنید که چه در ذهنتان می‌گذرد. آیا می‌توانید به حالت درونی خود برچسبی بدهید؟ چقدر می‌توانید با کنترل احساسات، خودتان را آرام کنید؟ همه اینها راه‌هایی برای تقویت هوش هیجانی، به عنوان منبعی است که می‌توانید از آن برای عدم فرار از شرایط سخت یا تکیه به دیگران در شرایط سخت کمک بگیرید.
با توجه به اینکه افراد دارای هوش هیجانی بالا، شرایط استرس‌زا را به عنوان یک چالش، نه تهدید، تلقی می‌کنند، آیا احساس می‌کنید حتی در صورت مواجهه با شرایط سخت، باز هم می‌توانید از پس آن برآیید؟ اگرچه بدیهی است که آرزو نمی کنید یکی از دوستان یا اقوام بیمار شود تا شما بتوانید وارد عمل شوید و اوضاع را سامان دهید، اما اگر دارای هوش هیجانی بالایی هستید می‌توانید به خودتان افتخار کنید که شما می‌توانید مشکلاتی را حل کنید که دیگران از پس آن برنمی‌آیند.
به طور خلاصه، هوش هیجانی یک توانایی است که می‌توانید از آن برای تقویت توانایی‌های روزمره حل مسئله در شرایط سخت استفاده کنید. با توجه به اینکه استرس بخش اجتناب‌ناپذیر زندگی است، به محض اینکه روش برچسب زدن، درک و مهار احساسات خود را بشناسید، بسیار بهتر قادر خواهید بود حتی از بسیاری از چالش‌هایی که پیش روی شما قرار می‌گیرند، برای تحقق خویشتن و خودشکوفایی استفاده کنید. در سیمیاروم مشاوران متخصص در زمینه آموزش مهارت‌های زندگی در تقویت هوش هیجانی همراه مراجعان خواهند بود.
