فهرست مطالب
اختلال موکنی یک اختلال روانی است که جز دسته اختلالات وسواسی-اجباری و مرتبط طبقه‌بندی می‌شود. از مهمترین علائم این اختلال تمایل مکرر و غیرقابل مقاومت برای کندن موی سر و مژه، ابروها، و سایر نواحی بدن است. فرد تلاش می‌کند که این کار را متوقف کند یا حداقل از دفعات آن بکاهد، اما موفقیتی حاصل نمی‌کند. کندن موی صورت می‌تواند منجر به ریزش کامل یا جزئی ابرو و مژه شود، اما کندن موی سر در طولانی‌مدت می‌تواند باعث طاسی سکه‌ای شود که در ادامه باعث ناراحتی فرد و اختلال در زندگی اجتماعی او می‌شود. در برخی از افراد علائم این اختلال قابل کنترل است، اما در برخی دیگر علائم کاملا ناتوان‌کننده هستند.
اختلال موکنی یا تریکوتیلومانیا چیست؟
وسواس یا اختلال موکنی که به نام تریکوتیلومانیا نیز شناخته می‌شود، به حالتی اطلاق می‌شود که در آن فرد نمی‌تواند در برابر نیاز شدید به کندن موهایش مقاومت کند. موکنی می‌تواند در جایی در سر یا جاهای دیگر بدن مانند مژه و ابرو باشد. این اختلال در نوجوانان و جوانان رایج‌تر است.
در بلاگ سیمیاروم درباره وسواس فکری در بارداری بیشتر بخوانید
انواع اختلال مو کنی
دو نوع تریکوتیلومانیا وجود دارد: مو کنی خودکار و مو کنی متمرکز. افرادی که به طور خودکار موهای خود را می‌کنند، اغلب متوجه انجام این کار نیستند. ممکن است فرد در حال تماشای تلویزیون به کندن ابرو یا مژه و موی سر مشغول شود و بعد به اطرافش دقت کند و متوجه شود مبل پوشیده از موست. این در حالیست که وسواس مو کنی متمرکز به عمد انجام می‌شود. این افراد اغلب به دنبال آن هستند که تنها بمانند تا بتوانند موهای خود را بکنند.
علت و دلایل تریکوتیلومانیا
مشخص نیست چرا برخی از افراد دچار اختلال موکنی می‌شوند. استرس می‌تواند نقش مهمی در این اختلال بازی کند. در برخی موارد نیز ژنتیک دخیل است. از سوی دیگر، افرادی که دچار عادات اجباری یا OCD هستند، ممکن است بیشتر به تریکوتیلومانیا مبتلا شوند.
برخی از متخصصان نیز به این نتیجه دست یافته‌اند که در افراد مبتلا به موکنی انتقال‌دهنده‌های عصبی مغز به درستی کار نمی‌کنند. این مسئله، نیاز مقاومت‌ناپذیری را در فرد ایجاد می‌کند که افراد را به کندن موهای خود سوق میدهد. کندن مو به فرد احساس آرامش یا رضایت میدهد. هر چه فرد بیشتر تسلیم کندن مو می‌شود و پس از آن احساس آرامش مختصری می‌کند، این عادت در او قوی‌تر می‌شود. هرچه این حالت بیشتر ادامه یابد، مقاومت در برابر نیاز مجدد سخت‌تر می‌شود.
اختلالات همراه با اختلال کندن مو
دوران نوجوانی زمان بسیار مهمی برای کسب عزت نفس، تصویر بدنی، راحتی با مسائل جنسی و روابط با همسالان هر دو جنس است. ابتلا به وسواس مو کنی ممکن است فرد را با احساس شرم از ناتوانی، تمسخر خانواده، دوستان یا همکلاسی‌ها روبه رو کند. حتی یک طاسی سکه‌ای کوچک نیز می‌تواند مشکلات ویران‌کننده‌ای برای عزت نفس و رشد نوجوان ایجاد کند. اگرچه بسیاری از افراد مبتلا به تریکوتیلومانیا ازدواج می‌کنند و زندگی خود را به شیوه‌ای “عادی” ادامه می‌دهند، اما کسانی هستند که از ترس افشای راز شرم آور خود از روابط صمیمی اجتناب می‌کنند.
تریکوتیلومانیا در طیف وسواس فکری-اجباری قرار دارد، به این معنی که بسیاری از علائم اختلال وسواس فکری-اجباری (OCD) مانند شمارش اجباری، چک کردن یا شستشو را نیز به همراه دارد. همراه شدن وسواس کندن مو با جویدن ناخن، کندن پوست دست و پا و زخم کردن بدن و کندن دلمه روی زخم نیز انتظار می‌رود. افسردگی نیز از دیگر عوارض همراه با این اختلال است.
علائم و نشانه‌های وسواس کندن مژه و ابرو
ویژگی اصلی اختلال موکنی کندن مکرر موها است. کندن مو می‌تواند در هر ناحیه‌ای از بدن رخ دهد که در آن مو رشد می‌کند. شایع‌ترین محل‌هایی که مبتلایان موهای آن را می‌کنند عبارتند از: پوست سر، ابروها و پلک‌ها. نواحی کمتر شایع شامل نواحی صورت، آلت تناسلی و اطراف مقعد است. سایر علائم وسواس موکنی شامل موارد زیر است:
- تلاش‌های مکرر برای کاهش یا توقف کندن مو
- بروز ناراحتی یا اختلال در عملکرد اجتماعی، شغلی یا سایر زمینه‌ها در اثر کندن موها
- احساس تنش فزاینده قبل از کندن مو، یا هنگام تلاش برای مقاومت در برابر کندن
- احساس تسکین پس از کندن مو
- ریزش موی قابل توجه
- بازی با موهای کنده شده، یا مالیدن آن به صورت یا پوست
- گاز گرفتن، جویدن یا خوردن موهای کنده شده
- کندن انواع خاصی از مو (بافت‌های خاص)
- تلاش برای تنها بودن جهت کندن مو
علائم اختلال موکنی فقط شامل موارد فوق نمی‌شود و می‌تواند با حالت هیجانی نیز همراه شود. فرد قبل از کندن ابرو و مژه یا موی سر ممکن است احساس اضطراب، کسالت، استرس یا تنش داشته باشد، که پس از انجام این کار احساس رضایت، تسکیل یا لذت به او دست میدهد. این حس تسکین یا لذت دیری نمی‌پاید و به زودی فرد دوباره با احساس نیاز برای کندن مو روبه رو می‌شود.
بسیاری از افرادی که مبتلا به تریکوتیلومانیا تشخیص داده شده‌اند، رفتارهای تکراری متمرکز بر بدن نیز دارند، از جمله کندن پوست، جویدن ناخن و جویدن پوست لب. این عادت می‌تواند تا حد آسیب به پوست و بدن پیش رود و حتی باعث عفونت نیز شود.
عوارض موکنی (اختلال کندن مو)
برای برخی افراد، تریکوتیلومانیا یک مشکل خفیف و صرفا ناامیدی است. اما برای بسیاری، شرم و خجالت کندن مو باعث انزوا و پریشانی عاطفی می‌شود و آنها را در معرض خطر ابتلا به یک اختلال روانپزشکی مشابه، مانند اختلال خلقی یا اضطرابی قرار میدهد. کندن موی سر و مژه می‌تواند منجر به تنش زیاد و تیرگی روابط با اعضای خانواده و دوستان شود.
عوارض کندن مژه و موی سر شامل خارش، آسیب بافتی، عفونت و صدمات حرکتی مکرر به عضلات یا مفاصل می‌شود. افرادی که موهای کنده شده یا قسمت‌هایی از آن را می‌خورند، دچار ناراحتی گوارشی یا تریکوبزوار (گلوله مو در روده یا معده) می‌شوند که منجر به انسداد دستگاه گوارش می‌شود و نیاز به جراحی دارد. اگرچه تریکوبزوار نادر است، اما برای افرادی که مو می‌خورند خطری جدی محسوب می‌شود. بروز دلدرد و ناتوانی در دفع در این دسته بیماران نشانه خطر جدی به شمار می‌رود و نیاز به بررسی پزشکی دارد.
چه زمانی برای مو کنی به مشاور مراجعه کنیم؟
اختلال موکنی یک اختلال روانی است که به این معنی است که راه مشخصی برای پیشگیری از آن نیست و همانند بسیاری از دیگر اختلالات روانی به ندرت ممکن است خود فرد به تنهایی بتواند بر آن فائق آید. علاوه بر عوارض جسمی، این اختلال با عوارض متعددی روانی نیز همراه است. از سوی دیگر، هر چه فرد مدت زمان بیشتری درگیر این عادت باشد، ترک آن دشوارتر خواهد بود. از آنجا که ریسک بروز آن در طول دوره بلوغ بیشتر است، لازم است خانواده‌ها مراقبت بیشتری در این دوره از نوجوان خود به عمل آورند. در صورتی که خانواده متوجه موجود وسواس مو کنی در نوجوان شود، اقدام فوری برای ریشه‌یابی مشکل (درک علت اضطراب یا وسواس) و درمان ضروری است. درمان در سنین پایین موثرتر است، با این حال به این معنی نیست که بزرگسالانی که سالهاست درگیر این مشکل هستند نمی‌توانند از درمان بهره‌مند شوند. تیم کارشناسان سیمیاروم همواره آماده است تا شما را در مسیر سلامت روان و بهبود کیفیت زندگی همراهی کند.
در بلاگ سیمیاروم بیشتر بخوانید: همه چیز درباره وسواس شستشو و عوارض آن
روش‌های درمان وسواس موکنی
درمان موکنی اغلب شامل روان درمانی، درمان دارویی یا ترکیبی از هر دو است. تحقیقات در حال انجام نشان میدهد که برخی از داروها می‌توانند به درمان وسواس کندن مو کمک کنند. اما اغلب، دارو به تنهایی برای درمان کندن مو کافی نیست. در بیشتر موارد، متخصصان سلامت روان از ترکیبی از داروها، تکنیک‌های روان درمانی یا هر دو را استفاده می‌کنند.
داروهای ضد افسردگی مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) و داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای گاهی می‌توانند به کاهش موارد کندن مو کمک کنند. داروهای ضد روان پریشی، هر چند به نظر می‌آید فقط در درمان بیماری‌هایی مانند زوال عقل، دوقطبی و اسکیزوفرنی کاربرد دارند، اما با کمک به تعادل شیمیایی مغز در کاهش شدت این اختلال دخیل هستند.
روان درمانی نیز در درمان موکنی موثر است. درمان معکوس کردن عادت به مراجع کمک می‌کند تا از رفتارها و الگوهای فعالیت خود آگاه‌تر شود. این درمان با کمک به آگاهی بیشتر به مراجع می‌آموزد که عادت‌هایی مانند کندن مو را کنار بگذارد. بنابراین، این روش بهترین شانس موفقیت را نسبت به هر گزینه درمانی دیگری دارد. گروه درمانی و درمان اضطراب نیز در درمان این اختلال موثر هستند، اما پیش از آن لازم است وجود اضطراب در بیمار مشخص شود.
در صورتی که کندن مو باعث ریزش مو، طاسی و اسکار شده باشد، انجام درمان‌های مکمل توسط پزشک متخصص پوست و مو توصیه می‌شود. متخصص پوست می‌تواند به درمان مشکلات یا آسیب‌های پوستی مرتبط کمک کند. جراحان پلاستیک و ترمیمی نیز می‌توانند به پیوند پوست برای نواحی آسیب‌دیده بدن کمک کنند.
اختلال موکنی یک اختلال تهدیدکننده زندگی نیست. اما وجود آن کیفیت زندگی فرد را پایین می‌آورد و تاثیرات منفی آن بر روان فرد اغلب شدید است. به همین دلیل تشخیص و درمان به موقع بسیار اهمیت دارد. جوابدهی درمان در هر فرد، و بسته به نوع درمان، متفاوت است. تیم متخصصان سیمیاروم می‌توانند اطلاعات بیشتری را در رابطه با درمان و روند آن در اختیار شما قرار دهند. برای کسب اطلاعات بیشتر با ما تماس بگیرید.
مترجم: سعیده بریانیان
