فهرست مطالب
خانه » استرس و اضطراب »
اگر ترس از فضاهای تنگ مانند آسانسور دارید یا نگران گیر کردن در یک فضای بسته هستید، احتمالاً دچار کلاستروفوبیا (Claustrophobia) یا تنگناهراسی هستید. این اختلال در زنان بیشتر از مردان شایع است، اما هر کسی در هر سنی می‌تواند دچار آن شود. اگر به طور خاص از فضاهای بسته می‌ترسید و از آنها اجتناب می‌کنید و این ترس در زندگی شما اختلال ایجاد کرده است، برای آشنایی بیشتر با علائم و روش‌های درمان با این مطلب همراه باشید.
کلاستروفوبیا یا ترس از فضای بسته چیست؟
تنگناهراسی نوعی اختلال اضطرابی و جزوی از فوبیاها است که مشخصه آن ترس غیرمنطقی از فضاهای کوچک و نداشتن راهی برای فرار است. این ترس و ناتوانی از بیرون آمدن از فضای بسته می‌تواند منجر به شروع حملات پانیک در فرد شود که گاهی حتی با ورود به آسانسور، اتاق کوچک بدون پنجره یا حتی هواپیما ایجاد می‌شود. پوشیدن لباس‌های یقه تنگ نیز در برخی از افراد باعث شروع علائم این اختلال می‌شود.
ترس از محیط بسته بسیار رایج است به طوری که مطالعات نشان می‌دهد که حدود 7 تا 10 درصد از جمعیت دچار آن هستند. برخی مطالعات حتی عنوان می‌کنند که این آمار رواج این اختلال را دست کم گرفته‌اند و این نوع فوبیا یکی از رایج‌ترین مشکلات روانپزشکی است. ترس غیرمنطقی و غیرارادی از فضاهای تنگ و کوچک می‌تواند باعث شود افراد مبتلا، حتی با وجود علم به فقدان خطر واقعی، از مکان‌های روزمره دوری کنند. به عبارت دیگر، فردی که به کلاستروفوبیا مبتلاست می‌داند که ترسش غیرمنطقی است، اما حتی فکر کردن به ترس می‌تواند باعث ایجاد اضطراب در او شود.
ترس از فضای بسته به چه دلایلی بروز می‌یابد؟
کلاستروفوبیا می‌تواند به دلیل حملات پانیک ناشی از عدم تعادل انتقال‌دهنده‌های عصبی در مغز رخ دهد. مرکز هراس در مغز، حتی در فقدان خطر واقعی، واکنش نشان می‌دهد و فرد دچار لرزش، سرگیجه، احساس از دست دادن کنترل و ترس از غش یا حمله قلبی می‌شود. دانشمندان بر این باورند که انتقال‌دهنده‌های عصبی، ناحیه‌ای از مغز به نام آمیگدال را در حضور ترس بیش از حد تحریک می‌کنند. حمله پانیک گاهی 10 تا 15 دقیقه طول می‌کشد و سپس از بین می‌رود.
در مواردی نیز علت تنگناهراسی به گذشته باز می‌گردد که در آن فرد در فضایی بسته گیر افتاده و در پی حادثه‌ای در آنجا آسیب دیده است. در این صورت، طی نوعی ارتباط با اختلال استرس پس از سانحه، شخص از گیر افتادن در فضای بسته و تنگ احساس اضطراب و وحشت می‌کند.
به علاوه، داشتن والدین یا خواهر و برادری که دچار این اختلال هستند، ریسک ابتلا به آن را در فرد بالا می‌برد. جدا از مسئله یادگیری از طریق مشاهده واکنش ترس در افراد خانواده، مسئله ارثی بودن این اختلال نیز مطرح است. تصور می‌شود که یک جهش ژنتیکی می‌تواند خطر بروز این اختلال را افزایش دهد.
کلاستروفوبیا در چه مکان‌هایی بیشتر نمایان می‌شود؟
تونل‌ها، آسانسور، قطار، هواپیما، خودروهای کوچک، غارها، دستگار انجام MRI، انبار و زیرزمین، اتاق‌های کوچک بدون پنجره یا دارای پنجره‌هایی که باز نمی‌شوند، فکر کردن به قبر و تابوت و مواردی از این دست از محرک‌های اصلی شروع حمله اضطرابی در این اختلال هستند.
تنگناهراسی چه علائمی دارد؟
راهنمای تشخیصی و آمار اختلالات روانی نشانه‌های متعددی را برای تشخیص این اختلال در مبتلایان اعلام کرده است. طبق این راهنما علائم کلاستروفوبیا به دو دسته علائم فوبیا و علائم حمله اضطرابی تقسیم می‌شود. علائم فوبیا شامل مورد زیر می‌شود:
• ترس یا اضطراب شدید نسبت به موقعیت خاص مانند فضاهای کوچک یا بسته. افراد مبتلا به این اختلال معمولاً در فضای بسته ترس شدید از خفگی یا محدودیت و تمایل به فرار را تجربه می‌کنند.
• این وضعیت تقریباً همیشه باعث ترس یا اضطراب می‌شود.
• اجتناب فضای بسته، یا تحمل اجباری آن با ترس و اضطراب شدید
• ترس یا اضطرابی که خطر واقعی تناسب ندارد.
• ترس، اضطراب یا اجتناب به مدت شش ماه یا بیشتر طول می‌کشد و باعث ناراحتی قابل توجه در زندگی فرد می‌شود.
انواع اجتناب ممکن است شامل موارد زیر باشد:
• پرهیز از ورود به یک اتاق
• بررسی خودکار خروجی‌ها و باز نگه داشتن در و پنجره‌ها
• نشستن کنار خروجی
• اجتناب از سفر با وسیله حمل و نقل عمومی در ساعت پر ترافیک و شلوغ
• استفاده از پله به جای آسانسور
• ایستادن نزدیک در خروجی در مهمانی‌های شلوغ
• اجتناب از انجام MRI یا سی تی اسکن
• برای یک فرد مبتلا به ترس از فضای بسته شدید، یک در بسته نیز می‌تواند باعث ایجاد احساس وحشت شود.
علائم کلاستروفوبیا شامل حملات اضطرابی نیز می‌شود. در صورتی که فرد مبتلا به این اختلال در یک فضای تنگ و بسته گیر بیافتد، علائم زیر در پاسخ به ترس شدید در وی ایجاد می‌شود، شامل:
• تعریق
• افزایش ضربان قلب
• تنفس تند
• لرز
• سرگیجه
• تهوع
• غش
• ترس از حمله قلبی، آسیب دیدن یا مرگ
تشخیص اختلال کلاستروفوبیا به چه صورت است؟
اگر فردی دچار ترس از محیط بسته باشد، در رفتار و حضور خود در اجتماع نسبت به موقعیت‌هایی که ممکن است با فضای بسته روبه رو شود، بسیار با احتیاط عمل می‌کند. برای افتراق ترس معمولی از فوبیای تنگناهراسی به این نکته توجه می‌شود که فوبیا به طور قابل توجهی توانایی فرد برای داشتن یک زندگی عادی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. برای تشخیص صحیح از پرسشنامه استفاده می‌شود که شدت ترس، تعداد دفعات بروز ترس، تاثیر این فوبیا بر زندگی مراجع، تعاملات او با اطرافیان و واکنش مراجع به ترس را بررسی می‌کند. همچنین، روانپزشک یا روانشناس ممکن است سؤالات دیگری درباره خود مراجع از او بپرسد، از جمله تغییرات اخیر زندگی، عوامل استرس‌زا، و هر دارو یا مکملی که مصرف می‌کند. ترکیب اطلاعات دریافت شده در پرسشنامه و مصاحبه بالینی و علائم اختلال به تایید تشخیص می‌انجامد.
روش‌های درمان کلاستروفوبیا
ترس از محیط بسته با روش‌های غیردارویی و دارویی درمان می‌شود. مشاوره درمان اضطراب به درمان کلاستروفوبیا کمک می‌کند. برای درمان این اختلال داروهای SSRI مانند Zoloft، Paxil یا Lexapro موثر هستند.
یکی دیگر از روش‌های درمان ترس از محیط بسته شامل حساسیت‌زدایی تدریجی می‌شود. در این روش فرد به شکل درجه‌بندی شده در معرض آنچه می‌ترسد قرار می‌گیرد. به عنوان مثال، اگر از حضور در سالن سینما بترسد، ممکن است ابتدا به نشستن در صندلی‌های سینما فکر کند یا به تصاویر آن نگاه کند. زمانی که مراجع احساس آمادگی کرد، در یک روز خلوت، در ردیف عقب سینما می‌نشیند. سپس، به تدریج در جلسات بعد، به ردیف میانی می‌رود که در آن توسط تماشاگران دیگر سینما محاصره شده است. این روش درمانی به تنهایی اجرا نمی‌شود و معمولاً در ترکیب با تکنیک‌های رفتاردرمانی شناختی موثرتر است. این تکنیک‌ها شامل آرامش‌بخشی، تنفس صحیح و به چالش کشیدن افکار فاجعه‌آمیز فرد زیر نظر یک درمانگر است اگر فوبیا شدید باشد، جلسات درمان ممکن است به صورت سرپایی در بیمارستان یا گاهی اوقات به صورت بستری درمان شود. برخی از درمان‌های روان‌شناختی کوتاه هستند و ممکن است فقط شامل 1 تا 2 جلسه باشند، در حالی که برخی دیگر تدریجی یا جامع‌تر هستند و معمولاً به 10-12 جلسه نیاز دارند.
درمان با نرخ موفقیت بالایی برای بیماران همراه است. اما قابل درک است که بسیاری از افراد مبتلا به فوبیا تمایلی به شروع دوره درمانی خود ندارند چراکه برای آنان ترسناک است و باعث اضطراب شود. از آنجایی که اکثر گزینه‌های درمانی به مواجهه و مقابله با موقعیت ترسناک بستگی دارد، اکثر مبتلایان به تنگناهراسی نسبت به شروع درمان احساس بی میلی می‌کنند.
در این شرایط حمایت و تشویق خانواده و دوستان می‌تواند مفید باشد. برای شخصی که دچار تنگناهراسی است، برخی شیوه‌ها و تکنیک‌های درمانی چالش‌برانگیز است و به عشق و درک افراد حمایت‌کننده نیاز دارد. به همین دلیل حتی ممکن است درمانگر از اعضای خانواده یا دوستان بخواهد که در جلسات خاصی شرکت کنند تا از فرد متقاضی درمان حمایت کنند. در صورتی که علائم کلاستروفوبیا را در خودتان مشاهده می‌کنید، از مشاوران سیمیاروم برای دریافت خدمات تخصصی وقت مشاوره بگیرید. درمان به ارتقا کیفیت زندگی شما کمک شایانی می‌کند.
منبع 1
مترجم: سعیده بریانیان
