فهرست مطالب
خانه » استرس و اضطراب »
استرس روش بدن برای پاسخ به هر نوع تقاضا یا تهدید است. وقتی خطری، واقعی یا خیالی، را احساس می‌کنید، سیستم دفاعی بدن در فرآیندی سریع و خودکار تحت عنون واکنش «جنگ یا گریز» به سرعت بالا می‌رود.
این پاسخ با هدف محافظت از انسان شروع می‌شود و وقتی به درستی کار کند، باعث افزایش قدرت تمرکز، انرژی و هوشیاری می‌شود تا در شرایط اضطراری بتواند جان انسان را نجات دهد، برای مثال، سرعت عمل و قدرت بیشتر پاها در ترمز کردن در مواجهه با موقعیت تصادف.
همچنین، این احساس به مقابله به چالش‌ها کمک می‌کند. مثلاً، انسان را وادار می‌کند که برای تمام کردن یک پروژه روی کار تمرکز کند یا زمانی که میل به تماشای تلویزیون وجود دارد، برای امتحان بدون وقفه مطالعه کند.
اما فراتر از یک نقطه خاص، دیگر مفید نیست و عوارض استرس منجر به آسیب‌های عمده به سلامت، خلق و خو، بهره‌وری، روابط و کیفیت زندگی انسان می‌شود. اگر مرتب احساس نگرانی دارید، وقت آن است که با شناخت علت استرس و انواع آن به دنبال راه درمان و بهبود کیفیت کلی زندگی خود باشید.
انواع استرس
به طور کلی به چهار نوع یا دسته تقسیم می‌شوند:
فیزیکی: تروما (آسیب، عفونت، جراحی)، کار شدید فیزیکی/ تلاش بیش از حد، تماس با آلودگی محیطی، بیماری، خستگی، تامین ناکافی اکسیژن، هیپوگلیسمی I (قند خون پایین)، عدم تعادل هورمونی و/یا بیوشیمیایی، رژیم غذایی (کمبودهای غذایی، آلرژی‌ها و حساسیت‌های غذایی، عادات غذایی ناسالم)، کم آبی، سوء مصرف مواد، و ناهماهنگی/عدم تعادل اسکلتی عضلانی از جمله عوامل فشار فیزیکی هستند.
روانی: انواع آن شامل موارد زیر می‌شود: عاطفی (نارضایتی، ترس، ناامیدی، غم، عصبانیت، غم و اندوه / سوگ)، شناختی (بار اطلاعاتی زیاد، نگرانی، گناه، شرم، حسادت، مقاومت، دلبستگی، انتقاد از خود، نفرت از خود، کمال گرایی غیرقابل اجرا، اضطراب، حملات پانیک، احساس نکردن خود، عدم احساس واقعی بودن چیزها، و احساس خارج از کنترل بودن/ کنترل نشدن) و فشار ادراکی (باورها، نقش ها، داستان ها، نگرش‌های متفاوت).
روانی-اجتماعی: به مشکلات فرد در رابطه/ازدواج (همسر، خواهر و برادر، فرزندان، خانواده، کارفرما، همکاران، کارفرما)، فقدان حمایت اجتماعی، کمبود منابع برای بقای کافی، از دست دادن شغل/سرمایه گذاری/پس انداز، از دست دادن عزیزان، ورشکستگی، توقیف خانه و انزوا گفته می‌شود.
روانی- معنوی: از دیگر انواع استرس است که فرد به دلیل بحران ارزش‌ها، معنا و هدف، و ناهماهنگی با باورهای معنوی اصلی خود دچار آن می‌شود.
به طور کلی، فشار روانی مدیریت نشده فشار زیادی به بدن وارد می‌کند که به آن بیماری‌های روان‌تنی نیز گفته می‌شود و شامل عوارضی مانند سردرد، تپش قلب، درد و رنج فیزیکی/شناختی/عاطفی، انقباض و تنفس کم‌عمق، کف دست‌های مرطوب، خستگی، حالت تهوع، اضطراب، آلرژی، آسم، سندرم‌های خودایمنی مرتبط با عملکرد ناکارآمد سیستم ایمنی، فشار خون بالا و اختلالات گوارشی مانند اسهال، ناراحتی معده، و زخم‌های اثنی‌عشر می‌شود.
سطح بندی استرس
بر اساس مطالعات تحقیقاتی در مورد انواع استرس در روانشناسی، این احساس را می‌توان به سه سطح اصلی تقسیم کرد:
استرس حاد
ناشی از واکنش بدن به یک موقعیت جدید یا چالش برانگیز است و واضح‌ترین مثال آن احساسی است که بعد از نزدیک شدن به مهلت مقرر تحویل یک پروژه به شما دست می‌دهد.
ما حتی می‌توانیم این نوع احساس را در نتیجه چیزی تجربه کنیم که از آن لذت می‌بریم. مانند یک سواری هیجان‌انگیز بر روی ترن هوایی یا کسب یک دستاورد شخصی برجسته. نوع حاد، کوتاه مدت است و معمولاً عواطف و بدن خیلی زود به حالت عادی خود باز می‌گردند.
استرس حاد اپیزودیک
زمانی است که فشار روانی حاد به طور مکرر اتفاق می‌افتد، مثلا مهلت‌های کاری فشرده مکرر یا احساس کارکنان مراقبت‌های بهداشتی در طول پاندمی. در این سطح، فرد زمان کافی برای بازگشت به حالت آرامش را ندارد و اثرات منفی این احساس در او انباشته می‌شود.
استرس مزمن
نتیجه عوامل استرس‌زا است که مدت‌ها ادامه پیدا می‌کنند، به عنوان مثال، زندگی در محله‌ای با نرخ جرم و جنایت بالا یا دعوای مداوم با شریک زندگی. این احساس نگرانی، بی‌پایان به نظر می‌رسد و اغلب افراد در یافتن راهکاری برای تحمل فشار روانی مزمن مشکل دارند.
به چه دلایلی دچار استرس می‌شویم؟
موقعیت‌ها و فشارهایی که باعث احساس نگرانی می‌شوند به عنوان عوامل استرس‌زا شناخته می‌شوند. هر چیزی که فشار زیادی به شما وارد کند می‌تواند استرس‌زا باشد. این شامل رویدادهای مثبتی مانند ازدواج، خرید خانه، رفتن به دانشگاه یا ترفیع شغلی نیز می‌شود. البته همه فشارهای روانی ناشی از عوامل خارجی نیست و می‌تواند درونی باشد و منبعی مانند افکار منفی در مورد وقایعی داشته باشد که هنوز رخ نداده‌اند.
در نهایت، علت استرس حداقل تا حدی به درک شما از آن بستگی دارد. چیزی که برای شما موجب فشار روانی است ممکن است برای دیگران این طور نباشد و حتی ممکن است از آن لذت ببرند. در حالی که سخنرانی کردن برای برخی از افراد ترسناک است، عده‌ای دیگر دوست دارند جلوی میکروفون زندگی کنند. در حالی که مراقبت از سالمندان برای برخی از افراد دشوار است، برخی دیگر آن را موهبت می‌دانند. علل خارجی رایج احساس نگرانی عبارتند از:
- تغییرات عمده زندگی
- محل کار یا مدرسه
- مشکلات رابطه
- مشکلات مالی
- مشغولیت بیش از حد
- کودکان و خانواده
علل داخلی رایج عبارتند از:
- بدبینی
- تفکر سفت و سخت، عدم انعطاف‌پذیری
- خودگویی منفی
- انتظارات غیر واقعی/کمال گرایی
- نگرش همه یا هیچ
با توجه به مقیاس هولمز و راهه، ده رویداد استرس‌زا در زندگی بزرگسالان وجود دارد که می‌توانند باعث بروز نگرانی شوند. هر چند برخی از آنها جز وقایع مثبت یا خنثی زندگی هستند، اما ممکن است باعث فشار روانی زیادی شوند که در بیشتر موارد به دلیل بروز نوعی حس فقدان یا ترس از تغییر است. از جمله:
- فوت همسر
- طلاق
- جدایی بدون طلاق
- حبس
- فوت یکی از اعضای نزدیک خانواده
- جراحت یا بیماری
- ازدواج
- از دست دادن شغل
- آشتی زناشویی
- بازنشستگی
علائم و نشانه‌های استرس
خطرناک‌ترین چیز در مورد فشار روانی این است که گاهی بدون آنکه متوجه شدیم اثرات منفی خود را بر زندگی ما می‌گذارد. آنقدر آرام در زندگی رخنه می‌کند، که گاهی به آن عادت می‌کنیم و آن را بخشی از زندگی می‌دانیم. این در حالی است که عوارض خود را به ما تحمیل می‌کند. شناخت علائم آن به اتخاذ اقدام مناسب در زمان مقتضی کمک می‌کند. علائم استرس به چند دسته تقسیم می‌شوند. از جمله:
علائم شناختی:
- مشکلات حافظه
- ناتوانی در تمرکز
- قضاوت ضعیف
- دید صرفا منفی
- افکار مضطرب یا مسابقه‌ای
- نگرانی مداوم
علائم عاطفی:
- افسردگی یا ناراحتی عمومی
- اضطراب و بی‌قراری
- بدخلقی، تحریک‌پذیری یا عصبانیت
- تنهایی و انزوا
- سایر مشکلات سلامت روانی یا عاطفی
علائم فیزیکی:
- درد
- اسهال یا یبوست
- حالت تهوع، سرگیجه
- درد قفسه سینه، ضربان قلب سریع
- از دست دادن میل جنسی
- احساس سرماخوردگی یا آنفولانزای مکرر
علائم رفتاری:
- کم یا زیاد خوردن
- کم یا زیاد خوابیدن
- کناره‌گیری از دیگران
- به تعویق انداختن یا نادیده گرفتن مسئولیت‌ها
- استفاده از الکل، سیگار یا مواد مخدر برای آرامش
- عادات عصبی (مانند جویدن ناخن، قدم زدن رفت و برگشتی)
استرس چه عوارضی دارد؟
اقدام به موقع برای درمان استرس مانع از آن می‌شود که اثرات منفی آن به زندگی فرد تحمیل شود. اما به هر حال، نگرانی مزمن می‌تواند منجر به مشکلات جدی سلامتی شود، مانند:
اختلالات اضطرابی
اختلالات اضطرابی به شکل ناتوانی در کنترل واکنش‌های عاطفی به موقعیت‌ها ظاهر می‌شوند. این اختلالات اغلب شامل ترس و نگرانی مداوم است که مانع از عملکرد درست در زندگی روزمره می‌شوند. وضعیت پر از نگرانی همراه با اختلالات پانیک پیامدهای بلندمدتی جدی برای سلامت جسمانی دارد. حملات پانیک، اختلال هراس و PTSD همه از انواع اختلالات اضطرابی هستند.
افسردگی
افسردگی اغلب به صورت احساس مستمر درماندگی و کم ارزش بودن خود ظاهر می‌شود. انگیزه، نشاط و خلاقیت را از بین می‌برد و اغلب با از دست دادن علاقه یا لذت در فعالیت‌هایی که قبلاً از آنها لذت می‌بردید، همراه است. اختلال افسردگی اساسی (MDD) نیز بر تفکر، احساسات و رفتار تأثیر می‌گذارد.
فرسودگی شغلی
فرسودگی شغلی از عوارض استرس است که منجر به احساس خستگی ذهنی، عاطفی و فیزیکی می‌شود. این مشکل اغلب با شک و تردید نسبت به خود، احساس جدایی از جهان و دیدگاه منفی همراه است.
مشکلات گوارشی
نگرانی می‌تواند بر سرعت حرکت غذا در روده ما تأثیر بگذارد و بدین ترتیب، ممکن است باعث ایجاد چندین بیماری گوارشی شود، مانند: سندرم روده تحریک‌پذیر، بیماری التهابی روده و زخم معده. تحقیقات نشان داده است که نگرانی مزمن می‌تواند سد روده ما را ضعیف کند و در نتیجه سیستم ایمنی بدن ما را به خطر بیندازد.
بیماری قلبی
هنگامی که احساس نگرانی مزمن منجر به دوره‌های طولانی افزایش سطح آدرنالین و کورتیزول می‌شود، عواقب جدی برای قلب دارد. فشار خون بالا منجر به سفت شدن رگ‌ها می‌شود. این امر باعث می‌شود که قلب بیشتر کار کند و در عین حال خون و اکسیژن کمتری دریافت کند.
چاقی و اختلال در غذا خوردن
برخی از افراد در اثر فشار روانی رو به پرخوری می‌آورند. زمانی که این اتفاق در مدت زمان طولانی‌تری رخ دهد، منجر به چاقی، بیماری‌های مرتبط با سلامتی و اختلالات خوردن می‌شود. دسته ای از افراد هم هستند که در زمان تجربه نگرانی مزمن، کمتر غذا می‌خورند که می‌تواند منجر به سوء تغذیه شود.
همانطور که شاهد بودید، فشار روانی می‌تواند اثرات مخرب متعددی در زندگی فردی ایجاد کند و کیفیت کلی زندگی را کاهش دهد. از این رو، بسیار مهم است که میزان تحمل آن را در خود بشناسید. قدرت تحمل در هر فردی متفاوت است.
برخی از افراد با سبک زندگی پر فشار رشد می‌کنند و برای برخی دیگر، فشار و نگرانی به مانعی برای زندگی سالم و پیشرفت تبدیل می‌شود. اگر احساس می‌کنید استرس بر شما غلبه کرده است، پیش از آنکه تبدیل به یکی از اختلالات اضطرابی و روان یا مشکلات جسمی شود، با یک مشاور یا روانشناس صحبت کنید. سیمیاروم در این زمینه می‌تواند کمک شایانی به شما بکند.
منبع
منبع
