فهرست مطالب
خانه » مشاوره کودک و نوجوان »
تحقیقات جدید بیش فعالی با هدف قرار دادن معلمان و دیگر افراد شاغل در حوزه آموزش درک بهتری از بیش فعالی ارائه داده اند.
محققان معتقدند با درک بهتر رفتارهای افراد بیش فعال به عنوان بخشی از ماموریت اجتماعی کردن کودکان در بخش آموزش، معلمان بهتر می توانند به این افراد خدمت کنند. به طور عمده مدرسان و مشاوران مدارس، بیش فعالی را یک اختلال نوروبیولوژیک می دانند که با داروهای روانپزشکی درمان می شود. اما یافته های جدید در مورد بیش فعالی چیزی خلاف این تصور را ثابت می کنند.
| تست رایگان بیش فعالی – ADHD |
اعتقاد به منشا نوروبیولوژیکی در مورد بیش فعالی در بین مدرسان رایج است، زیرا چنین توضیحی بار مسئولیت را از دوش آنها برمی دارد. بیمار تصور کردن این کودکان، معلم را از یافتن راه های جدید برای شرکت دادن آنها در کلاس فارغ می کند. به اعتقاد این افراد، برای کودک بیش فعال درمان پزشکی، و نه آموزشی، چاره ساز است
- بیش فعالی هیچ علت منفردی ندارد
این مطالعه نشان می دهد که هیچ علت بیولوژیک یا ژنتیکی منفردی برای بیش فعالی کشف نشده است. هیچ شواهدی نیست که بیش فعالی یک اختلال مغزی است. هیچ گونه تست آزمایشگاهی برای آن وجود ندارد. در عوض شواهد نشان می دهند که بیش فعالی مجموعه ای از رفتارهاست که ریشه در محیط کودک دارد. عوامل محیطی موثر در این گونه رفتارها عبارتند از: طلاق، سبک فرزند پروری، فقر، افزودنی های مصنوعی غذایی، خواب کم، سواستفاده جنسی، استفاده بیش از حد از تلفن همراه.
- این کودکان مغزی طبیعی دارند
تشخیص بیش فعالی شاخص ضعیفی از اندازه مغز است و اندازه مغز نیز شاخص ضعیفی از بیش فعالی است. این یافته می تواند موجب آرامش خاطر والدین باشد.
| مشاغل مناسب افراد بیش فعال |
اهمیت مشاوره کودک و نوجوان را فراموش نکنید.
- منشا ژنتیکی بیش فعالی ثابت نشده است
حتی اگر دوقلوها بیشتر از غیر دوقلوها مستعد دریافت تشخیص بیش فعالی باشند، این امر می تواند به دلیل مسائل محیطی باشد، زیرا اغلب با دوقلوهای همسان به طور مشابه رفتار می شود.
- در طولانی مدت دارودرمانی منفعتی برای کودک ندارد
مطالعات طولانی مدت نشان دهنده هیچ منفعت دراز مدتی از سوی داروهای روان پزشکی نیست. در عوض کودکانی که دارو درمانی دریافت کرده اند در مقایسه با کودکانی که مشاوره دریافت کرده اند، نتایج بدتری داشته و به عوارض مختلفی دچار شده اند.
یافته های جدید در مورد بیش فعالی نشان می دهد که این کودکان به زمان و فضای بیشتری برای فعالیت فیزیکی نیاز دارند و یادگیری از طریق بازی را دوست دارند. این مطالعات بر این باورند که دارو درمانی رفتارهای طبیعی کودک، ناعادلانه است.
| تفاوت کودک بیش فعال و پر انرژی |
ADHD نوعی ناتوانی یادگیری نیست
هر چند از آن به اختلال رشد عصبی یاد می شود، اما جز اختلالات یادگیری نیست. البته ممکن است کسانی که دچار اختلالات یادگیری هستند، دچار اختلال بیش فعالی-نقص توجه نیز باشند.
- علائم ADHD باعث سخت تر شدن یادگیری می شوند
برای کاهش اثرات منفی این اختلال بر یادگیری کودک، لازم است که معلم، راهنما و دستورالعمل مجزایی برای این کودکان داشته باشد. این می تواند شامل دادن زمان بیشتر برای انجام تکالیف و پاسخگویی به سوالات امتحانی باشد.
هر چند از لحاظ تخصصی این اختلال نوعی ناتوانی نیست، اما اثرات آن تا آخر عمر در فرد دیده می شود.
-
تماشای تلویزیون باعث بیش فعالی نمیشود
تحقیقات نشان داده اند که تماشای تلویزیون نمی تواند عامل ابتلا به اختلال بیش فعالی-نقص توجه باشد، اما علائم بیماری را تشدید می کند.
توصیه می شود از تماشا کردن بیش از حد تلویزیون توسط کودکان جلوگیری کنید. تماشای دو ساعت در روز برای همه کودکان، به خصوص کودکان بیش فعال، کافی است. بقیه ساعات روز فرزندتان را با درست کردن پازل، بازی، ورزش و فعالیت های فکری و جسمی مشغول کنید.
بیش فعالی در بزرگسالان
با افزایش سن، علائم بیماری کاهش می یابد یا فواصل آن بیشتر می شود. اما بیش از 60 درصد از کودکانی که دچار این اختلال هستند، علائم را در بزرگسالی نیز دارند.این نشان می دهد که درمان اهمیت دارد.
عدم درمان اختلال در کودکی باعث تداوم آن در بزرگسالی می شود و تاثیر منفی زیادی در جنبه های مختلف زندگی فرد دارد.
آمارها می گویند که حدود 5 درصد از کودکان دچار این اختلال هستند و نیمی از آنان این اختلال را با خود تا بزرگسالی به همراه دارند. اما انجمن روانشناسی آمریکا معتقد است که باید به این آمار بزرگسالانی که هرگز این اختلال در آنان تشخیص داده نشده را نیز اضافه کنیم.
عدم درمان بیماری باعث مشکلات جسمی و روانی متعدد در بزرگسالان می شود که روی زندگی آنان نیز تاثیر منفی دارد. از این رو، تشخیص علائم می تواند روند شروع درمان را تسهیل کند. علائم این اختلال در بزرگسالان عبارتند از:
- فقدان تمرکز
- تمرکز بیش از حد (توجه به یک چیز خاص و غافل شدن از زمان و مکان و دیگر چیزهایی که در اطراف فرد رخ می دهد)
- بی نظمی
- مشکل با مدیریت زمان
- فراموش کاری
- تکانش گری (رفتار کردن بدون فکر کردن به عاقبت کار)
- مشکلات عاطفی
- خودانگاره ضعیف
- فقدان انگیزه
- بی قراری در پاها
- اضطراب
- خستگی
- مشکلات در روابط خانوادگی به دلیل بی تفاوتی، بی مسئولیتی و بی توجهی به امور
- کار کردن در مشاغل مختلف و اخراج شدن های مداوم
- رفتارهای نامناسب اجتماعی
- عجله در انجام کارها
با دیدن این ویدیو از دکتر حمیدرضا رحمانیان درباره بیش فعالی (ADHD) در بزرگسالان به جواب تمام سوالات خود خواهید رسید.
راهکارهایی برای کمک به بزرگسالان بیش فعال
- اگر نظم دهی به امور و انجام کارها برایتان سخت است، لیستی از کارهای مورد نیاز روزانه تهیه کنید و آن را در جایی قرار دهید که بتوانید به خوبی برنامه خود را ببینید.
- راهی برای تخلیه انرژی مضاعفتان پیدا کنید، برای مثال پیاده روی یا ورزش کنید.
- از تکنیک های آرام شدن آگاهی پیدا کنید و ببینید کدام یک در شما موثر است. اگر مجبور هستید در یک جلسه یک ساعت روی صندلی بنشینید، شاید خط خطی کردن یک کاغذ در حال گوش دادن به حرف های سخنران بتواند به شما کمک کند که آرام باشید.
- اهداف واقع بینانه تری برای خود تعیین کنید.
- از دیگران کمک بگیرید. از تقبل مسئولیت هایی که انجامشان برایتان سخت است، خودداری کنید.
- در مورد اختلالتان به دیگران توضیح دهید تا شما را درک کنند، اما از آن به عنوان بهانه ای برای فرار از مسئولیت سوءاستفاده نکنید.
- وظایف بزرگ را به چند کار کوچک تر تقسیم کنید.
دارودرمانی برای ADHD
داروها به دو دسته محرک و غیر محرک تقسیم می شوند:
انواع محرک می توانند بیش فعالی و رفتارهای تکانشگری را کنترل کنند و توجه فرد را افزایش دهد. این داروهای میزان دوپامین مغز را افزایش می دهند که به بهبود انتقال پیام های عصبی بین مغز و نرون ها کمک می کند. در کودکان، 70 تا 80 درصد بهبودی در علائم طی یک تا دو ساعت از مصرف دارو مشاهده می شود. اثربخشی دارو در بزرگسالان به چند ساعت بیشتر نیاز دارد.
تحت نظارت پزشک، مصرف داروهای محرک ایمن است. با این حال، این داروها، به ویژه هنگامی که به درستی مصرف نشوند یا بیش از دوز تجویز شده مصرف شوند، با خطرات و عوارض جانبی خاصی همراه هستند، از جمله فشار خون، ضربان قلب و اضطراب. در نتیجه، افرادی که دچار سایر بیماری های پزشکی، شامل فشار خون بالا، صرع، بیماری قلبی، گلوکوم، بیماری کبد یا کلیه یا اختلال اضطراب هستند، پیش از مصرف محرک ها باید در این باره با پزشک خود صحبت کنند.
داروهای محرک در همه بیماران موثر نیست. بهتر است برای کودکان بزرگتر از 6 سال از داروهای غیرمحرک استفاده شود. داروهای غیر محرک به افزایش نوراپی نفرین در مغز کمک می کنند. این ماده به بهبود تمرکز، و در عین حال سرکوب تکانشگری و بیش فعالی کمک می کند.
روان درمانی برای ADHD
انواع تکنیک های مورد استفاده در این روش درمانی با هدف تغییر رفتار اجرا می شوند.
ابتدا لازم است که کودک تحت آموزش خاص قرار گیرد تا با ایجاد نظم دهی و روتین مناسب به بهبود روند یادگیری کودک کمک شود.
اصلاح رفتار به کودک آموزش می دهد که رفتارهای بد خود را با رفتارهای درست و خوب عوض کند.
روان درمانی و مشاوره روانشناسی به ویژه مشاوره کودک و نوجوان به کودک مبتلا به اختلال بیش فعالی-نقص توجه کمک می کند که روش های بهتری را برای کنترل احساسات و ناامیدی خود پیدا کند. همچنین عزت نفس بیمار بهبود می یابد. مشاوره به خانواده کمک می کند که درک بهتری از فرزند خود پیدا کنند.
در جلسات مشاوره، مهارت های اجتماعی مانند ایستادن در نوبت و به اشتراک گذاری وسایل نیز به کودک بیش فعال آموزش داده می شود.
رفتار درمانی شناختی از دیگر تکنیک های به کار رفته در درمان اختلال بیش فعالی-نقص توجه است که می تواند تکنیک های ذهن آگاهی یا مدیتیشن را به فرد آموزش دهد.
فرد نحوه آگاهی از و پذیرش افکار و احساسات خود را یاد می گیرد تا تمرکز و توجه در وی افزایش یابد. در عین حال، درمانگر فرد مبتلا به این اختلال را تشویق می کند تا با تغییرات زندگی حاصل از درمان خود را سازگار کند، مانند تفکر قبل از عمل، و یا مقاومت در برابر تمایل به خطرپذیری غیر ضروری.
والدین، معلمان و اعضای خانواده نیز می توانند برای برخی رفتارهای خاص بازخورد مثبت یا منفی بدهند و با ایجاد قوانین شفاف، فهرست کار و سایر روش های ساختار یافته به کنترل رفتار فرد کمک کنند.
پیامدهای عدم درمان بیش فعالی
- طرد توسط همسالان و اطرافیان
- ترک تحصیل
- عدم پیشرفت اجتماعی و شغلی
- بروز رفتارهای ضد اجتماعی
- گرایش به مصرف مواد مخدر به دلیل تمایل به رفتارهای تکانشی و ریسک پذیری بالا
- اختلالات یادگیری
- افسردگی
- اضطراب
ممکن است اختلال بیش فعالی-نقص توجه بدون درمان بهبود یابد
معمولا این اختلال با افزایش سن بهتر می شود و علائم آن کمتر در فرد دیده می شود. اما مشکل آنجاست که تا آن روز، نقص توجه و بیش فعالی تاثیر منفی خود را در پیشرفت تحصیلی و شغلی فرد می گذارد.
به علاوه، هر چند علائم بیش فعالی در بزرگسالی تخفیف پیدا می کند، اما معمولا رفتارهای تکانشی، ضعف در تمرکز و ریسک پذیری در فرد بزرگسال ادامه می یابد.
این رفتارها باعث بروز مشکلات در زندگی شخصی و اجتماعی فرد می شود.
بنابراین، هر چند امید است که بیماری با افزایش سن بهبود یابد، اما عدم مداخله درمانی باعث می شود که کودک از رشد عاطفی، تحصیلی و اجتماعی مناسب محروم شده و در آینده نیز دچار افسردگی، اضطراب، اعتماد به نفس پایین و مشکل در روابط شخصی شود.
این در حالی است که همه این مشکلات با درمان صحیح قابل پیشگیری هستند.
تربیت کودک بیش فعال
اولین کاری که باید انجام دهید، پذیرش وجود اختلال در فرزندتان است؛ پس باید شروع به کسب اطلاعات در این زمینه بکنید (کاری که احتمالا الان هم در حال انجام آن هستید).
سوءتفاهمات و تفکرات غلط در مورد بیش فعالی را کنار بگذارید. ابتلا به این اختلال ارتباطی با تربیت شما ندارد. از سوی دیگر، اگر فرزندتان به حرف های شما گوش نمی دهد، با شما لجبازی نمی کند. او در واقع، حتی خودش هم نمی خواهد این طور باشد و گاهی از آنکه باعث ناراحتی و آزار شما شده احساس عذاب وجدان می کند.
وظیفه شما این است که به او امید و عشق بی قید و شرط بدهید. او با کمک درمان به زودی عملکرد تحصیلی و اجتماعی بهتری خواهد داشت.
برای بهبود روابط خود با فرزندتان نکات زیر را فراموش نکنید:
- برنامه ریزی فعالیت های هیجان انگیز:
هر چند زندگی با کودک بیش فعال سخت است، اما می تواند پر از فعالیت های لذت بخش، جدید و هیجانی باشد. در کنار او می توانید ساعت ها فعالیت جسمی و ورزشی را تجربه کنید. او در فعالیت های ورزشی می تواند به یک قهرمان تبدیل شود. پس می توانید انرژی او را در مسیر پیشرفتش صرف کنید.
- با متخصص تغذیه مشورت کنید:
تاثیر پیروی کردن از رژیم های غذایی خاص بر علائم اختلال بیش فعالی-نقص توجه کاملا مشخص نیست. برخی از محققان معتقدند مصرف برخی مواد غذایی برای بهبود عملکرد مغز و کاهش علایم و نشانه های این اختلال مفید هستند.
مصرف مواد غذایی سرشار از پروتئین، تخم مرغ، گوشت قرمز، حبوبات و مغزها برای بهبود تمرکز حواس در کودکان بیش فعال توصیه می شود.
پیش از تغییر رژیم غذایی کودک با متخصص تغذیه مشورت کنید.
- عصبانی نشوید:
بارها پیش می آید که به فرزندتان می گویید لباسش را بپوشد، اما هر بار که به او سر می زنید در حال انجام کار دیگری است. همانطور که گفتیم او قصد لجبازی ندارد، فقط خیلی زود حواسش پرت می شود. به جای آنکه عصبانی شوید، در کنارش بمانید تا خواسته شما را انجام دهد.
- خلاقیتش را پرورش دهید:
قوه خلاقیت این کودکان به دلیل خیال پردازی، بسیار قوی است. او را در مسیر خلاقیت هدایت کنید و از ایده هایش لذت ببرید.
- محیط آرامی برایش ایجاد کنید:
انتظار نداشته باشید که کودکی که دچار نقص توجه است، در یک خانه شلوغ، پر رفت و آمد و پر از محرک بتوانید درس بخواند. محیطی که فرزندتان در آن قرار دارد باید منظم، سازمان یافته و تمیز باشد. به او در مرتب کردن اتاقش کمک کنید و سعی کنید دکور اتاق او را ساده، بدون وسایل اضافه و محرک های صوتی و بصری نگه دارید.
- تشویقش کنید:
کودک بیش فعال به ندرت تحسین می شود. آنها برای هر کاری مورد انتقاد قرار می گیرند، که می تواند باعث کاهش عزت نفس پایین و حتی لجبازی در آنها شود.
در عوض، برای هر رفتار درست فرزندتان را تشویق کنید. شیوه های تشویقی به افزایش توجه و کنترل رفتارهای تکانشی کمک می کند. سیستم پاداشی برای رفتار خوب برای فرزندتان تعیین کنید که هر چند پاداش کوچک به یک پاداش بزرگ می انجامد.
- در بیان انتظارات و خواسته هایتان صریح باشید:
فعالیت ها را متناسب با توانایی فزرندتان تعیین کنید. قوانین خانه باید به صورت شفاف و خلاصه باشد.
از فرزندتان بخواهید آنچه به او گفته اید را تکرار کند (البته، در این کار زیاده روی نکنید).
وظایف را به گام های کوچک تر تقسیم کنید. برای انجام تکالیف درسی یا وظایفی که به تمرکز احتیاج است، زمانی را برای استراحت کودک در نظر بگیرید.
- اجازه ندهید زمان خالی برای فرزندتان باقی بماند:
کودکان دچار اختلال بیش فعالی-نقص توجه در زمان فراغت و بیکاری رو به خراب کاری می آورند. انرژی او را با کلاس های ورزشی و هنری تخلیه کنید. اگر باز هم زمان اضافی باقی ماند، از او بخواهید در تمیزکاری یا آشپزی به شما کمک کند.
به جرات می توان گفت هر چند اختلال بیش فعالی-نقص توجه اثرات منفی زیادی در زندگی کودک دارد، اما آنچه شرایط را بدتر می کند رفتار غلط خانواده است.
می توانید شرایط را بپذیرید، انرژی فرزندتان را در مسیر درست خرج کنید و با کمک درمان به او و خودتان آرامش بیشتری بدهید یا هر روز با خشم و فریاد با او مقابله کنید و شاهد تشدید بیش فعالی او باشید.
منابع: