فهرست مطالب
- افسردگی فصلی چیست؟
- علائم و نشانههای افسردگی فصلی
- چه کسانی در معرض خطر اختلال عاطفی فصلی (SAD) هستند؟
- روش تشخیص اختلال خلقی فصلی
- اختلال افسردگی فصلی تا چه حد شایع است؟
- بیماری SAD درمان دارد؟
- افسردگی فصلی از بیرون چطور بهنظر میرسد؟
- در جلسهی رواندرمانی افسردگی فصلی چه اتفاقاتی میافتد؟
- آیا پیشگیری اختلال خلقی عاطفی امکانپذیر است؟
- روش جلوگیری از افسردگی فصلی
خانه » افسردگی »
هوای ابری و بارانی، روزهای کوتاه و آفتاب کم جان پاییز و زمستان همگی میتوانند دست به دست هم بدهند و ما را غمگین، بیحوصله و بیانرژی کنند. تا اینجای کار مشکلی نیست اگر چند روز با خلق پایین و افسرده منتظر کمی آفتاب و برگشتن انرژیتان باشید. اما اگر هر سال در فصلهای سرد سال و بیش از دو هفته چنین علائمی را تجربه میکنید به احتمال زیاد دچار افسردگی فصلی هستید. پس بهتر است از یک متخصص و درمانگر کمک بگیرید.
به میانهی فصل پاییز و حال و هوای پاییزی نزدیک میشویم. اما این حال و هوای پاییزی و رنگارنگ برای همهی افراد دلنشین و فریبنده نیست. شروع پاییز و زمستان برای بسیاری از افراد آغاز دوبارهی افسردگی از نوع افسردگی فصلی است. بهویژه برای افرادی که در کشورهای اسکاندیناوی و دورتر از خط استوا زندگی میکنند. به همین بهانه با دکتر فرشاد شیبانی، متخصص روانشناسی بالینی و از متخصصان سیمیاروم گفتو گویی داشتیم که در ادامه میخوانید.
افسردگی فصلی چیست؟
افسردگی فصلی یکی از انواع اختلال افسردگی اساسی محسوب میشود. یک نفر ممکن است غمگین باشد اما دچار اختلال افسردگی نباشد. بلکه غمگینی ممکن است به دلیل اتفاق یا خبر بدی باشد و چند روزی فرد دچار خلق پایین و افسرده شود.
اما وقتی از اختلال افسردگی اساسی صحبت میکنیم یعنی یکسری علائم و نشانههایی وجود دارد که باید آنها را دقیقتر بررسی و ارزیابی کرد تا متوجه شویم فرد دچار اختلال است یا غمگینی. یکی از الگوهای اختلال افسردگی همین اختلال خلقی فصلی است. در این الگو فرد در ماههایی از سال که شدت نور خورشید کمتر و طول روز کوتاهتر است، یعنی پاییز و زمستان، دچار این نوع افسردگی میشود.
علائم و نشانههای افسردگی فصلی
خلق غمگین و افسرده که در اکثر اوقات روز وجود دارد یعنی فرد احساس غمگینی مداوم را تجربه میکند. برای مثال ممکن است خیلی زود گریهاش بگیرد یا بدون دلیل گریه کند. فرد علایق همیشگی خودش را تجربه نمیکند و از انجام آنها لذت نمیبرد. کاهش یا افزایش وزن. بیخوابی یا پرخوابی. احساس بیقراری یا سراسیمگی یا کندی روانی- حرکتی. یعنی فرد دیگر در انجام کارهایش تند و تیز نیست و زمان بیشتری در انجام کارها یا حتی فکر کردن به یک موضوع صرف میکند. احساس خستگی یا بیانرژی بودن. احساس بیارزشی یا گناه. کاهش قدرت تصمیمگیری و تمرکز. داشتن افکاری دربارهی مرگ. مانند افکار خودکشی یا آرزوی مرگ. اگر فردی طی دو هفته یا بیشتر این نشانهها و علائم را داشته باشد احتمالا ممکن است دچار اختلال افسردگی اساسی باشد و باید برای تشخیص دقیقتر یا درمان به روانپزشک یا روانشناس بالینی مراجعه کند.
آیا افراد میتوانند به افسردگی تابستانی مبتلا شوند؟
برخی از اشخاص به شکل نادری از اختلال افسردگی فصلی به نام “افسردگی تابستانی” مبتلا میشوند که از اواخر بهار یا اوایل تابستان شروع میشود و در پاییز به پایان میرسد.
اختلال عاطفی فصلی (SAD) چقدر شایع است؟
حدود 5 درصد از بزرگسالان در ایالات متحده SAD را تجربه میکنند و معمولاً زنان را بیشتر از مردان تحت تاثیر قرار میدهد. تحقیقات علت آن را مشخص نکرده است، اما حدود 75 درصد از افرادی که به اختلال عاطفی فصلی مبتلا میشوند زن هستند.
چه کسانی در معرض خطر اختلال عاطفی فصلی (SAD) هستند؟
این اختلال در افراد جوان و زنان شایعتر است. احتمال بروز این اختلال در شرایط زیر نیز افزایش مییابد:
- وجود اختلال خلقی دیگری مانند اختلال افسردگی اساسی یا اختلال دوقطبی
- ابتلای خویشاوندان درجه یک به سایر بیماریهای روانی مانند افسردگی یا اسکیزوفرنی
- زندگی در عرضهای جغرافیایی بالا (در شمال خط استوا) مانند آلاسکا یا نیوانگلند
- زندگی در مناطق ابری
در بلاگ سیمیاروم درباره افسردگی زنان بیشتر بخوانید
افراد مبتلا به اختلال عاطفی فصلی ممکن است دچار اختلالات روانی دیگری نیز باشند، از جمله:
- اختلال اضطرابی
- اختلال نقص توجه-بیش فعالی (ADHD)
- اختلال خوردن
- اختلال هراس
روش تشخیص اختلال خلقی فصلی
در اختلال عاطفی فصلی سیکلی وجود دارد و ما میبنیم هر سال فرد در پاییز و زمستان دچار این علائم میشود. درحالیکه مشکل دیگری ندارد. حالا ممکن است در برخی از مشاغل فرد کارش را در زمستان از دست بدهد و بیکار شود. دربارهی چنین فردی نمیتوانیم بگوییم الگوی افسردگی فصلی را تجربه میکند چون بهدلیل بیکار شدن دچار مشکل شده است. بنابراین یک نظم و سیکل مشخص در الگوی افسردگی وجود دارد.
اختلال افسردگی فصلی تا چه حد شایع است؟
هرچقدر فاصلهی فرد از خط استوا بیشتر باشد شیوع اختلال خلقی فصلی برای او بیشتر است. یعنی افسردگی فصلی در کشورهای اسکاندیناوی نسبت به کشورهایی نزدیک به خط استوا بیشتر است. همچنین ۷۵ درصد بیماران دچار اختلال SAD زنان هستند. میانگین سن بروز آن هم ۴۰ سالگی است.
بیماری SAD درمان دارد؟
درمانهای خوبی برای این اختلال وجود دارد. درمان دارویی یک درمان موثر است. همچنین درمانهای رفتاری و شناختی میتواند کمککننده باشد. برخی از تحقیقات هم نشان میدهند نور درمانی میتواند به افراد کمک کند. (افراد در معرض نورهای با شدت بالا قرار میگیرند. این مساله کمک میکند تا اتفاقات بیوشیمیایی درون مغز رخ بدهد و انتقالدهندههای عصبی موردنیاز شکل بگیرد.)
توصیه میشود در فصل پاییز و زمستان افراد حتما در طول روز در معرض نور خورشید قرار بگیرند. حتی در حد نیم تا یک ساعت پیادهروی در ساعاتی که نور خورشید بیشتر است. همچنین نزدیک غروب و شب حتما یک فعالیت سرگرمکننده داشته باشند. چون ممکن است این حس افسردگی در غروب و شب سختتر و بدتر شود. بنابراین داشتن یک کار لذتبخش مفید است.
از سوی دیگر به صورت طبیعی و به دلیل سردی هوا در پاییز و زمستان تعامل بین افراد کمتر میشود. افراد کمتر به تفریح بیرون از خانه یا مهمانی و دیدن دوستانشان میروند. بنابراین نیاز است برنامهریزی دقیقتری صورت بگیرد تا حجم این تعاملات، دیدارها و تفریحات کاهش پیدا نکند.
افسردگی فصلی از بیرون چطور بهنظر میرسد؟
وقتی این اختلال به وجود میآید فرد درعملکردهای مختلف زندگیاش دچار مشکل میشود. برای مثال یک دانشجو با اختلال خلقی فصلی متوجه میشود دیگر راندمان و انگیزه کافی سابق را ندارد. یا فرد متاهل میبیند که دچار کاهش میل جنسی شده یا نمیتواند به اندازه کافی احساس خوشحال و راضی بودن داشته باشد. یا حتی مسوولیتهای زندگی مشترک را نمیتواند انجام بدهد. همچنین ممکن است فردی در زمینهی شغلیاش به دلیل خلق غمگین و مشکلات تمرکز دچار مشکل شود، سرکار نرود یا انگیزه لازم را نداشته باشد.
الگوی افسردگی فصلی علائمهای دیگری هم دارد. گاهی فرد دچار پرخوابی میشود. یعنی بهطور معمول پرخوابی و پرخوری در اختلال عاطفی فصلی نسبت به کمخوابی و کاهش اشتها شایعتر است. از سوی دیگر ممکن است فرد دچار افزایش وزن شود. برای افرادی که الگوی فصلی اختلال افسردگی اساسی را تجربه میکنند ممکن است ولع خوردن کربوهیدراتها مانند شیرینیجات بهوجود بیاید.
شما چه اندازه با این الگوی افسردگی در میان مراجعانتان روبهرو میشوید؟
بهطورکلی اختلال افسردگی آنقدر رایج است که ما به آن سرماخوردگی روانی میگوییم. خوشبختانه درمانهای خوبی هم برای اختلال افسردگی از هر الگویی وجود دارد. تحقیقات و پژوهشها نشان میدهد رواندرمانی در کنار داور درمانی میتواند به شکل موثری این اختلال را درمان کند.
در جلسهی رواندرمانی افسردگی فصلی چه اتفاقاتی میافتد؟
یکی از مهارتهای اساسی که به افراد آموزش داده میشود فعالسازی رفتاری است . یعنی فرد یاد بگیرد با برنامهریزی بتواند حداقل کارهایی که باید انجام بدهد تا حالش بهتر شود و تا حدی فعال عمل کند.
همچنین فرد در دوران افسردگی شناخت و افکار ناکارآمدی که در مورد خودش، دیگران، آینده یا دنیا پیدا میکند. او میآموزد این افکار ناکارآمد را تغییر بدهد، نگاه واقعبینانه داشته باشد و به نوعی بتواند افکار خودش را اصلاح و مدیریت کند.
علاوه بر اینها فرد یاد میگیرد بتواند رفتارهای کارآمدتری در طول این دوره از بیماری داشته باشد. برای مثال ممکن است فردی ترجیح بدهد وقتی غمگین است هیچکاری انجام ندهد چون معتقد است کیفیت انجام کار کاهش پیدا میکند. به عنوان نمونه وقتی میخواهد کتابی بخواند میگوید چون تمرکز لازم را ندارم، نمیخوانم. اما افراد در جلسات رواندرمانی میآموزند مدل دیگری فکر کنند . اینکه خواندن حتی یک بخش از آن کتاب با کیفیت کمتر میتواند احساس بهتری در آنها ایجاد کند. حس مفید بودن میتواند جلوگیری کند از سرزنشهای شدیدی که افراد ممکن است نسبت به خودشان داشته باشند.
آیا پیشگیری اختلال خلقی عاطفی امکانپذیر است؟
پیشگیری میتواند همین باشد که اگر در حال حاضر به افسردگی فصلی مبتلا هستیم این اختلال را درمان کنیم. چون اگر درمان صورت نگیرد احتمالا در سالهای آینده هم این اختلال عود میکند و در پاییز و زمستان دوباره ایجاد میشود. بنابراین فرد میتواند با درمان اختلال افسردگی فصلی در حال حاضر از دورههای بعدی بیماری پیشگیری کند.
روش جلوگیری از افسردگی فصلی
ممکن است تا زمانی که علت اندوه و افسردگی خود را تشخیص نداده باشید، نتوانید جلوی آن را بگیرید. اما به محض آنکه بیماری شما تشخیص داده شد، میتوانید از روشهای زیر برای جلوگیری از عود آن کمک بگیرید:
- از چراغ نور خود در شروع پاییز و پیش از شروع علائم اختلال افسردگی فصلی کمک بگیرید.
- هر روز، حتی اگر هوا ابری باشد، زمانی را بیرون از خانه بگذرانید. نور روز میتواند به شما کمک کند احساس بهتری داشته باشید.
- یک رژیم غذایی متعادل داشته باشید. حتی اگر بدنتان میل به غذاهای نشاسته ای و شیرین دارد، به انتخابهای مغذی پایبند باشید. یک رژیم غذایی سالم با ویتامینها و مواد معدنی کافی میتواند انرژی مورد نیازتان را تامین کند.
- سعی کنید حداقل 30 دقیقه، سه بار در هفته ورزش کنید.
- دیدارهایتان با دوستان و آشنایان را از یاد نبرید. خودتان را منزوی نکنید. دیدار با دوستان در ماههای زمستان علائم شما را تخفیف میدهد.
- با یک متخصص سلامت روان مشورت کنید و به طور منظم با او دیدار کنید. پیگیری توصیههای بهداشتی و مصرف داروهای تجویز شده به بهبود حال شما کمک میکند.
افرادی که مستعد ابتلا به اختلال افسردگی فصلی هستند، ممکن است هر ساله به آن مبتلا شوند. اما پیش آگهی این بیمار کاملا امیدبخش است. پیگیری اقدامات درمانی و رعایت نکات توصیه شده توسط روانشناس/روانپزشک باعث تخفیف علائم این اختلال تا حد مطلوب میشود. در صورتی که احساس میکنید در اوایل پاییز و زمستان دچار علائم افسردگی میشوید و انرژی کافی برای انجام فعالیتهای روزمره را ندارید، با ما تماس بگیرید. تیم مشاوران و روانشناسان سیمیاروم برای کمک به شما آماده هستند.
درمان افسردگی فصلی در سیمیاروم
مشاوره افسردگی در سیمیاروم به صورت تخصصی انجام میشود. کافیست در سایت ثبت نام کرده و با کارشناسان ما در ارتباط باشید تا مناسبترین مشاور جهت برگزاری جلسات برای شما انتخاب شود. هم چنین شما عزیزان میتوانید در تست علائم افسردگی سیمیاروم شرکت کنید تا خود را مورد ارزیابی قرار دهید و در صروت نیاز در جهت درمان افسردگی خود با مشاوران سیمیاروم ارتباط برقرار کنید.