فهرست مطالب
خانه » اختلالات روانی »
اختلال دوقطبی جزو اختلالاتی است که صحبت از آن در جامعه زیاد شنیده می‌شود، اما جامعه هنوز نسبت به آن شناخت کاملی ندارد. بسیار دیده می‌شود که اگر فردی صبح شاد باشد و بعداز ظهر به خاطر موضوعی عصبانی شود، به او برچسب دوقطبی می‌زنند. این در حالی است که علائم اختلال دوقطبی صرفاً محدود به تضاد شادی-بداخلاقی نمی‌شود، و از طرفی سیکل نوسان خلقی در این اختلال تا بدین حد سریع نیست. شناخت بهتر این اختلال به تشخیص و مراجعه به موقع برای درمان کمک شایانی می‌کند.
اختلال دوقطبی چیست؟
هیچ کس نیست که در تمام روز و ساعت‌ها احساس یکسانی داشته باشد، اما تغییرات خلق و خو و انرژی ناشی از اختلال دوقطبی می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر توانایی عملکرد فرد داشته باشد. فرد افسرده ممکن است احساس غمگینی یا ناامیدی داشته باشد و به فعالیت‌های لذت‌بخش پیشین علاقه‌ای نداشته باشد. هنگامی که خلق و خوی فرد به سمت شیدایی یا هیپومانیا تغییر می‌کند، وی احساس سرخوشی، پر انرژی بودن یا تحریک‌پذیری غیرعادی دارد. این نوسانات خلقی می‌توانند بر خواب، انرژی، فعالیت، قضاوت، رفتار و توانایی تفکر فرد به طور واضح تأثیر بگذارند.
انواع اختلال دوقطبی
این اختلال یک بیماری مادام‌العمر است. بسیاری از افراد حتی پس از درمان نیز دچار عود علائم می‌شوند. این اختلال به انواع مختلفی تقسیم می‌شود که برای درمان باید تشخیص درست دریافت کنند.
اختلال دوقطبی نوع 1
نوع 1 به این معنی است که بیمار حداقل 1 قسمت اوج شدید (مانیا) را بیش از 1 هفته تجربه می‌کند. در صورت عدم درمان، شیدایی می‌تواند 3 تا 6 ماه طول بکشد. اکثر افراد بین این زمان‌ها دچار افسردگی می‌شوند که بدون دریافت درمان می‌تواند 6 تا 12 ماه ادامه یابد.
اختلال دوقطبی نوع 2
در نوع 2، بیمار در دوره‌های افسردگی به سر می‌برد که با دوره‌های هیپومانیا (نیمه شیدایی) همراه می‌شود.
اختلال سیکلوتیمیک یا سیکلوتیمیا
سیکلوتیمیا به این معنی است که بیمار دوره‌های منظم هیپومانیا و افسردگی را برای حداقل 2 سال تجربه می‌کند. علائم این نوع خفیف‌تر از اختلال دوقطبی است، اما سیکلوتیمیا می‌تواند به اختلال دوقطبی شدید تبدیل شود.
در بلاگ سیمیاروم درباره بهترین روش درمان افسردگی بخوانید
حالت دوقطبی مختلط
تجربه همزمان شیدایی و افسردگی حالت دوقطبی مختلط نامیده می‌شود. بیمار ممکن است احساس غمگینی یا ناامیدی کند؛ اما در عین حال بسیار پرانرژی باشد.
اختلال دوقطبی با چرخه سریع
اگر بیمار در یک سال 4 دوره یا بیشتر افسردگی، مانیک، مختلط یا هیپومانیک داشته باشد، به آن دوقطبی با چرخه سریع می‌گویند. علائم بیمار ممکن است به صورت ماهانه، هفتگی یا حتی روزانه از شیدایی به افسردگی تغییر کند.
درباره مشاوره اختلال شخصیت بخوانید.
علائم و نشانه‌های اختلال دو قطبی
علائم اختلال دو قطبی-Bipolar Disorder با نوسان خلقی شدید مشخص می‌شود. این نوسان‌ها می‌تواند از دوره‌های سرخوشی شدید (مانیا) تا دوره‌های خلق و خوی پایین شدید (افسردگی) متغیر باشد. اپیزودهای افسردگی و مانیا می‌تواند چند هفته یا ماه طول بکشد. دوره‌های افسردگی می‌تواند شامل علائم زیر باشد:
- احساس غمگینی، ناامیدی یا تحریک‌پذیری در اغلب اوقات
- کمبود انرژی
- اشکال در تمرکز و به خاطر سپردن مطالب
- از دست دادن علاقه به فعالیت‌های روزمره
- احساس پوچی یا بی ارزشی
- احساس گناه و ناامیدی
- احساس بدبینی نسبت به همه چیز
- شک به خود
- هذیان گویی، داشتن توهم و تفکر آشفته یا غیرمنطقی
- کمبود اشتها
- اشکال در خوابیدن
- افکار خودکشی
فاز شیدایی (مانیا) در اختلال دوقطبی ممکن است شامل علائم زیر باشد:
- احساس بسیار شادی، سرخوشی یا خوشحالی بیش از حد
- صحبت کردن خیلی سریع
- احساس پر انرژی بودن
- احساس مهم بودن
- داشتن ایده‌های جدید و عالی و داشتن برنامه‌های مهم
- حواس‌پرتی سریع
- تحریک‌پذیری بالا
- هذیان‌گویی، داشتن توهم و تفکر آشفته یا غیرمنطقی
- احساس عدم نیاز به خوابیدن و خوردن
- انجام کارهایی که اغلب پیامدهای فاجعه‌باری دارند- مانند صرف مبالغ هنگفت پول برای اقلام گران قیمت و گاهی غیرقابل‌قبول
- تصمیم گیری بی‌منطق و سریع بدون درنظر گرفتن پیامدها و خطرات
علت بیماری اختلال دوقطبی چیست؟
علت دقیق ابتلا به این اختلال ناشناخته است. متخصصان معتقدند ترکیب پیچیده‌ای از عوامل، شامل عوامل فیزیکی، محیطی و اجتماعی می‌تواند در افزایش ابتلای فرد به این اختلال دخیل باشد.
عدم تعادل شیمیایی در مغز
اعتقاد بر این است که اختلال دو قطبی نتیجه عدم تعادل شیمیایی در مغز است. انتقال‌دهنده‌های عصبی مسئول کنترل عملکرد مغز هستند و شامل نورآدرنالین، سروتونین و دوپامین می‌شوند. شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد عدم تعادل در سطوح انتقال‌دهنده‌های عصبی ممکن است باعث بروز علائم اختلال دوقطبی در فرد شود. به عنوان مثال، شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد دوره‌های شیدایی زمانی رخ می‌دهد که سطح نورآدرنالین خیلی زیاد است، و دوره‌های افسردگی نتیجه پایین‌شدن سطح نورآدرنالین است.
ژنتیک
تحقیقات نشان می‌دهند که این اختلال با ژنتیک مرتبط است، زیرا در خانواده‌ها به صورت ارثی دیده می‌شود. بدین ترتیب، ریسک ابتلا به این اختلال در افرادی که یکی از اعضای خانواده آنها به دوقطبی مبتلاست، بیشتر از سایرین است. اما هیچ ژن واحدی مسئول ابتلا به آن نیست. در عوض، تعدادی از عوامل ژنتیکی و محیطی به عنوان محرک بروز اختلال دو قطبی عمل می‌کنند.
محرک‌ها
علاوه بر عوامل ژنتیکی و مغزی، یک موقعیت یا موقعیت استرس‌زا نیز می‌تواند باعث بروز علائم این اختلال شود. نمونه‌هایی از محرک‌های استرس‌زا عبارتند از:
• فروپاشی یک رابطه
• سوء استفاده و آزار فیزیکی، جنسی یا عاطفی
• مرگ یکی از اعضای نزدیک خانواده یا یکی از عزیزان
این نوع رویدادهای تغییردهنده زندگی می‌توانند در هر دوره ای از زندگی، فرد را دچار اپیزودهای افسردگی کنند. اختلال دوقطبی همچنین ممکن است در موارد زیر ایجاد شود:
• بیماری جسمی
• اختلالات خواب
• مشکلات طاقت‌فرسا در زندگی روزمره، مانند مشکلات مالی، کار یا روابط
تشخیص اختلال دو قطبی به چه صورت است؟
اولین قدم برای دریافت کمک مراجعه به متخصص سلامت روان است. روانشناس از مراجع در مورد علائم، مدت زمان علائم، تاثیر آنها بر زندگی وی و سابقه بیماری در خانواده سوال می‌کند. همچنین، ممکن است لازم باشد مراجع علائم و حالات روحی خود را ثبت کند تا نوسانات خلقی وی مشخص شود. برای تشخیص و درمان، روانشناس مراجع را به روانپزشک ارجاع خواهد داد. تشخیص اختلال دوقطبی دشوار است، زیرا علائم آن در هر فرد متفاوت است و به علاوه، علائم آن می‌تواند با سایر اختلالات روانی مشترک باشد. به همین دلیل تشخیص ممکن است زمان زیادی طول بکشد.
شما میتوانید برای تشخیص کلی افسردگی خود در تست افسردگی بک سیمیاروم شرکت کنید
آیا چرخه دوره های شیدایی/افسردگی در اختلال دوقطبی به صورت منظم و پشت سرهم است؟
هر چند این طور تصور می شود، اما چرخه ها بسیار بی نظم تر و غیر قابل پیش بینی تر از این هستند. برخی از بیماران همزمان دچار علائم افسردگی و شیدایی می شوند، بدین صورت که احساس غم و بیچارگی را همراه با انرژی زیاد تجربه می کنند.
به علاوه، علائم بیماری از هیچ الگوی منظمی پیروی نمی کنند. در برخی از بیماران علائم بیماری تنها یک یا دو بار در سال مشاهده می شوند. دسته دیگری از بیماران بیش از 10 دوره از چرخه های شیدایی/افسردگی را تجربه می کنند.
در مواردی، دوره های افسردگی/شیدایی تنها چند روز یا حتی چند ساعت طول می کشند و هستند بیمارانی که ماه ها در یک دوره از بیماری خود می مانند.
چه عواملی اختلال دو قطبی را تشدید می‌کنند؟
برخی عوامل مانند محرک عمل می‌کنند و باعث شروع اختلال دوقطبی یا تشدید آن می‌شوند. بنابراین، ممکن است فردی دارای ژن دوقطبی باشد، اما در یک محیط خوب و آرام زندگی کند و تا آخر عمر بدون بروز علائم این اختلال زندگی کند. هر گونه تغییر شدید و نامطلوب در زندگی، شامل مرگ، شکست، استرس و مشکلاتی از این قبیل می‌تواند ژن بیماری را فعال کند. بی‌خوابی و تغییر در الگوی خواب می‌تواند یکی از علائم اختلال باشد، اما در عین حال محرک شروع آن نیز هست. کارگران شیفتی، افرادی که برای ساعت‌های طولانی کار می‌کنند، و کسانی که ساعت‌های کمی می‌خواهند در معرض این اختلال هستند.
مصرف الکل باعث بروز این اختلال نمی‌شود اما می‌تواند بروز اپیزودهای آن را تشدید یا تسریع کند. مشکل اصلی اینجاست که بر اساس آمار حدود یک پنجم بیماران دچار مشکل سوءمصرف مواد مخدر هستند. عوامل تشدید کننده اختلال دو قطبی به همین موارد محدود نمی‌شوند و لازم است خانواده و بیماران دوقطبی در مورد این موارد با روانپزشک صحبت کنند تا بتوانند محیط سالم‌تری را برای بیمار فراهم آورند.
آیا اختلال دوقطبی ارثی است؟
احتمال به ارث رسیدن این اختلال در خانواده وجود دارد. تحقیقات نشان می دهند وجود برخی ژن ها فرد را مستعد ابتلا به این اختلال می کند. بنابراین، شاید باید برای ازدواج با بیمار دوقطبی یک بار دیگر فکر کنید.
برخی از تحقیقات نشان می دهند که ریسک ابتلا به این بیماری در کسی که سابقه خانوادگی اختلال دوقطبی دارد بین 5 تا 10 درصد است.
وجود این مقدار ریسک به معنی آن نیست که لزوما فرزندان بیمار دچار این اختلال خواهند شد. ژن ها تنها دلیل ابتلا به بیماری دوقطبی نیستند. بسیاری از بیماران نیز هستند که بدون وجود سابقه خانوادگی دچار این بیماری شده اند.
روش‌های درمان اختلال دوقطبی
درمان به بهترین وجه توسط روانپزشک متخصص در تشخیص و درمان بیماری‌های روانی هدایت می‌شود. در درمان اختلال دوقطبی ممکن است یک تیم درمانی شرکت داشته باشد که شامل یک روانشناس، مددکار اجتماعی و پرستار روانپزشکی نیز می‌شود. اختلال دوقطبی یک بیماری مادام‌العمر است. بنابراین، درمان به مدیریت علائم کمک می‌کند. بسته به نیاز بیمار، درمان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
دارودرمانی
اغلب برای مدیریت و متعادل کردن خلق و خوی بیمار دارودرمانی باید فورا آغاز شود. داروها باید تا پایان عمر، حتی زمانی که بیمار احساس بهتری دارد، مصرف شود. افرادی که در مصرف دارو کوتاهی می‌کنند در معرض خطر عود علائم یا تغییر شدت علائم جزئی و خفیف به شیدایی یا افسردگی کامل قرار دارند. در صورت اعتیاد بیمار به الکل یا مواد مخدر، درمان سوءمصرف مواد مخدر نیز آغاز می‌شود چراکه مصرف این نوع مواد باعث اختلال در مدیریت علائم می‌شود.
در صورتی که بیمار رفتارهای خطرناکی دارد، از واقعیت جدا شده است، یا احتمال خودکشی در او می‌رود، بستری در بیمارستان توصیه می‌شود. دریافت درمان روانپزشکی در بیمارستان می‌تواند به آرام شدن بیمار و تثبیت خلق و خوی او کمک کند.
یافتن داروی مناسبی که به کنترل علائم بیمار کمک کند، به آزمون و خطا نیاز دارد. این فرآیند نیاز به صبر دارد، زیرا اثربخشی برخی از داروها به هفته‌ها تا ماه‌ها زمان نیاز دارد. تغییر نوع یا دوز دارویی باید تنها زیر نظر روانپزشک انجام گیرد، زیرا قطع سرخود دارو می‌تواند موجب تشدید علائم اختلال دوقطبی یا عود بیماری شود.
روان درمانی
روان درمانی بخش مهمی از درمان اختلال دوقطبی است و می‌تواند در محیط‌های فردی، خانوادگی یا گروهی ارائه شود. ریتم درمانی بین فردی و اجتماعی (IPSRT) بر تثبیت ریتم‌های روزانه مانند خواب، بیداری و زمان صرف غذا تمرکز دارد. یک روال ثابت، مدیریت بهتر خلق و خو را امکان پذیر می‌کند.
درمان شناختی رفتاری (CBT) گزینه دیگر درمانی برای این دسته بیماران است که بر شناسایی باورها و رفتارهای ناسالم و منفی و جایگزینی آنها با باورهای مثبت و سالم تمرکز دارد. CBT می‌تواند به شناسایی عواملی کمک کند که باعث ایجاد دوره‌های دوقطبی در بیمار می‌شود. همچنین، طی دوره درمان، بیمار راهبردهای موثری برای مدیریت استرس و کنار آمدن با موقعیت‌های ناراحت کننده یاد می‌گیرد.
آموزش روانی نیز گزینه مناسبی برای درمان اختلال دو قطبی است. کسب اطلاعات بیشتر در مورد بیماری به خانواده کمک می‌کند که حمایت لازم را از بیمار به عمل آورند، مشکلات را شناسایی کنند، برنامه ای برای جلوگیری از عود بیماری داشته باشند و در زمان بروز مشکلات اقدامات لازم را اتخاذ کنند. حمایت و ارتباط خانواده می‌تواند به ادامه درمان توسط بیمار و شناسایی علائم هشدار دهنده نوسانات خلقی کمک کند.
پیشگیری از خودکشی بیماران اختلال دوقطبی
سختی های ازدواج با بیمار دوقطبی تنها به کنترل علائم دوره های شیدایی و افسردگی محدود نمی شود. خودکشی یکی از بحران های زندگی با این افراد است. البته ریسک خودکشی در بیماران دوقطبی با وجود درمان صحیح و مراقبت اطرافیان بسیار کم است. چنانچه احتمال می دهید همسرتان خودکشی کند یا تهدید به خودکشی کرده است:
- هر چه سریع تر با اورژانس/پلیس/خدمات اورژانس تماس بگیرید.
- تا زمان رسیدن نیروهای امدادی در کنار همسرتان بمانید.
- هر گونه دارو، چاقو، اسلحه و هر چیز دیگری را که ممکن است با آن به خود آسیب بزند از دسترسش دور کنید.
- به حرف هایش گوش دهید، قضاوت نکنید، تهدید نکنید، بحث نکنید و فریاد نکشید. فقط گوش کنید و او را آرام کنید.
هر چند اختلال دوقطبی یک بیماری مادام‌العمر است، اما به این معنی نیست که بیمار و خانواده اش نمی‌توانند یک زندگی عادی داشته باشند. درمان به موقع، زیر نظر روانشناس و روانپزشک، و پیگیری درست دستورالعمل‌های درمانی، سهم زیادی در کنترل علائم و بهبود کیفیت زندگی بیمار دارد. در صورتی که علائم این بیماری را در خود یا یکی از عزیزانتان تشخیص می‌دهید، با مراجعه به سایت سیمیاروم در هرجای جهان که هستید، وقت مشاوره افسردگی خود را رزرو کنید.
منبع:
Mentalhealth-uk.org
