فهرست مطالب
خانه » اعتیاد »
آیا اعتیاد به تلویزیون واقعی است؟ این سوالی پیچیده و مورد بحث است. اگر نگاهی سریع به راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی بیاندازید، اثری از آن نمی‌یابید. اما تحقیقات مختلف نشان می‌دهند که این مسئله به مشکل روزافزون خانواده‌ها تبدیل شده است. در ادامه ضمن بررسی علل، علائم و راهکارهای خلاصی از اعتیاد به تماشای تلویزیون به سوال یکی از مخاطبان نیز در این مورد پاسخ خواهیم داد.
در حالی که محققان و روانشناسان در مورد ویژگی‌های یک اعتیاد یا اختلال به توافق نرسیده‌اند، استفاده بیش‌از حد از تلویزیون چیزی است که همه با آن روبه‌رو شده‌ایم. بنابرای، حتی اگر اعتیاد به آن وارد فهرست اختلالات نشده باشد، دلیلی ندارد که ما برای رسیدن به یک رفتار بهتر و عادت‌های سالم‌تر تلاش نکنیم.
پیشینه
ایده اعتیاد به تماشای تلویزیون چیز جدید نیست و با رشد انفجار مانند رسانه‌ها و شبکه‌های تلویزیونی به امری رایج تبدیل شده است. به‌طور جدی‌تر از دهه 1970 در مورد این نوع از اعتیاد صحبت شد. از آن زمان به بعد چیزهای بیشتری، مانند اینترنت و تلفن‌های همراه، نظر محققان را به خود جلب کرده و تا حدی توجه به تلویزیون در سایه فرو رفته است. با این وجود، حتی اگر محققان خود را با مسائل مهم‌تری سرگرم کرده باشند، اما این مشکل به مسئله‌ای کاملا جدی برای معلمان، والدین، و روانشناسان تبدیل شده است و نگرانی‌های زیادی را به‌ویژه در مورد کودکان و نوجوانان به وجود آورده است.
بسیاری از تحقیقات بر روی استفاده کودکان از تلویزیون معطوف شده‌اند، اما مسئله این است که بزرگسالان نیز از آن در امان نیستند. اعتیاد به تلویزیون می‌تواند مانع رشد فردی، اجتماعی، روانی و شخصیتی فرد شده و او را از دستیابی به هدف‌های مهم بازدارد.
استفاده بیش‌ازحد از تلویزیون
پزشکان، معلمان، مشاوران، والدین و حتی کودکان به طور فزاینده نگران کیفیت محتوا، رسانه‌های در دسترس، رواج دستگاه‌های دیجیتال، و زمان استفاده از تلویزیون هستند. بر اساس داده‌های ارائه شده در سال 2019، به‌طور میانگین، نوجوانان 7 ساعت و 22 دقیقه در روز را به تماشای تلویزیون اختصاص می‌دهند که اصلا شامل محتوای آموزشی برای درس و مدرسه نمی‌شود.
این نشان می‌دهد که متوسط استفاده از تلویزیون از آخرین تحقیق در سال 2015 به‌طور چشمگیری افزایش یافته است و این زنگ هشدار را در مورد اعتیاد به تلویزیون در بین روانشناسان و مشاوران به صدا در آورده است.
در سال 2001، آکادمی بهداشت روان نوجوانان و کودکان نگرانی خود را در مورد ارتباط بین تماشای بیش از حد تلویزیون با رفتارهای خشونت‌آمیز، خودانگاره منفی، تصویر بد از خود، چاقی، عملکرد ضعیف در مدرسه و مشکلات رفتاری ابراز کرد. این آکادمی محدودیت 2 ساعته را برای کودکان بالای 2 سال و عدم تماشای تلویزیون برای زیر 2 ساله‌ها را پیشنهاد کرد. در سال 2016، این محدودیت به 1 ساعت در روز برای کودکان 2-5 ساله کاهش یافت و توصیه شد برای کودکان بالاتر از 6 سال نظارت مناسب با سن همراه با آموزش مهارت‌های رسانه‌ای لحاظ شود.
مشخصا امروزه کودکان از این محدوده گذشته‌اند. در حالی که در سال 2015، تنها 40 درصد از 12 ساله‌ها دارای تلفن همراه بودند، این عدد در حال حاضر به بالای 70 درصد رسیده است و این رده سنی هر روز کمتر می‌شود.
| مطالعه مطلب جامع “اختلال بیش فعالی-نقص توجه و عوارض آن برای رشد کودک” به شما پیشنهاد می شود |
علائم اعتیاد به تلویزیون
- تماشای تلویزیون به مدت بیش از 2 ساعت
- بیش از مدتی که تمایل و قصد داشته است، به تماشای تلویزیون می‌پردازند.
- تلاش‌های مداوم و البته بی‌نتیجه‌ای برای کاهش زمان تماشای تلویزیون انجام می‌دهد.
- به دلیل اختصاص زمان بیش‌ازحد به تماشای تلویزیون، از دیگر فعالیت‌های اجتماعی، خانوادگی، فردی و شغلی باز می‌ماند.
- ترجیح دادن تلویزیون به هر نوع فعالیت مهیج دیگر
- عدم تحمل صحبت‌های دیگران و هرگونه مزاحمت برای تماشای تلویزیون
- سردرگمی بین واقعیت و نمایش
- استفاده از اصطلاحات و زبان تلویزیون در گفتگوی روزمره
- در زمان منع استفاده از تلویزیون یا نبود آن، دچار علائمی مانند اضطراب و سرگشتگی می‌شود.
- دچار مشکلات جدی در روابط خود با اطرافیان شده‌است.
تحقیقات از افرادی که خود را دچار این نوع اعتیاد می‌دانند، نشان می‌دهد
- آنان خود را فردی ناشاد، مضرب و منزوی از دیگران می‌دانند.
- به دلیل رهایی از خلق‌وخوی منفی، نگرانی‌ها، ترس‌ها و بی‌حوصلگی به تلویزیون پناه می‌برند.
- دچار حالت‌های پرخاشگری و اشکال در برقراری روابط اجتماعی هستند.
در واقع، در تحقیقات مشخص شد ارتباط علی بین این ویژگی‌های شخصیتی و اعتیاد به تلویزیون وجود دارد.
اعتیاد به تماشای تلویزیون چه عوارضی دارد؟
به‌طور هشداردهنده‌ای نرخ بیماری‌های حوزه سلامت روان از اختلال بیش‌فعالی-نقص توجه تا خودکشی افزایش یافته است و این موجب مطرح شدن این سوال گشته است که آیا ارتباطی بین زمان تماشای تلویزیون و این اختلالات وجود دارد. در واقع، در تحقیق انجام گرفته درسال 2018، ارتباطی بین اعتیاد به تلویزیون، کیفیت خواب و اختلالات تکانه‌ای پیدا شد. این یافته‌ها صحبت‌های والدین و متخصصان را نیز مورد تایید قرار می‌دهد که با افزایش زمان تماشای تلویزیون علائم ADHD و دیگر مشکلات رفتاری و روانی در کودک افزایش می‌یابد.
همچنین، صرف زمان بیشتر جلوی تلویزیون ریسک اعتیاد به چیزهای دیگر به خصوص مواد مخدر را افزایش می‌دهد. در واقع، این فرم از اعتیاد با خود اشکال دیگری مانند اعتیاد به بازی‌های کامپیوتری، اینترنت، سکس مجازی، و اعتیاد به تلفن همراه را نیز به همراه می‌آورد. در واقع، اعتیاد به یکی به محرک اعتیاد به دیگری تبدیل می‌شود.
چرا برخی از افراد به تلویزیون پناه می‌برند؟
نمی‌توان به یک سری دلیل قاطع برای این نوع از اعتیاد اشاره کرد. در مورد کودکان خردسال این طور است که چیزهای خوب و جدید زیادی در تلویزیون وجود دارد و همه چیز برای آنها جذاب است. در مورد بزرگترها، تلویزیون می‌تواند:
- چیزهای جدیدی آموزش دهد.
- سرگرم کند.
- فرد از آخرین اخبار مطلع کند.
- حواس فرد را از افکار بد و ناخوشایند پرت کند.
- با تماشای یک برنامه مشترک، می‌توان در کنار خانواده بود.
- تنهایی و سکوت را از بین می‌برد.
- در کنار آمدن با احساس بد موثر است.
چطور باید اعتیاد به تلویزیون را ترک کرد؟
قبل از هر چیز به یاد داشته باشید که شکستن عادت‌های اعتیادوار یک شبه رخ نمی‌دهد. برای تغییر رفتار، بارها شکست خواهید خورد. پس در طول این دوره با خودتان مهربان باشید و بی‌انگیزه نشوید.
- زمان تماشای تلویزیون را ثبت کنید تا ایده‌ای از میزان زمان استفاده از آن داشته باشید.
- دلیل پناه بردن به تلویزیون را در خود بجویید. این خودآگاهی به شما کمک می‌کند که در صورت وجود مشکل با کمک یک مشاور بتوانید آن را حل کنید.
- تلویزیون را تنها برای یک برنامه (مورد علاقه خود) روشن کنید.
- ریموت کنترل را جایی دور از دسترس قرار دهید. اگر هر بار مجبور شوید برای تغییر کانال یا صدا از جای خود بلند شوید، تمایلتان به تماشای تلویزیون کمتر می‌شود.
- تلویزیون را از دسترس دور کنید. این راهکار به‌ویژه برای کنترل اعتیاد به تلویزیون در نوجوانان موثر است. وجود تلویزیون در اتاق خواب و در زمان غذا خوردن باعث افزایش زمان استفاده از آن می‌شود.
- هر شب برای قدم زدن بیرون بروید. به بازی‌های غیردیجیتال روبیاورید و قبل از تماشای تلویزیون نیم ساعت مطالعه کنید.
- برای خودتان هدفی تعیین کنید که باید به آن برسید. برای مثال، کتابی را تا آخر هفته تمام کنید یا چند کیلو وزن کم کنید.
- اشتراک نرم‌افزارهای نمایش فیلم را قطع کنید. به دلیل پرداخت ماهانه‌ای که برای این نرم‌افزارها داشته‌اید، هر بار وسوسه می‌شوید که از این امکان استفاده کنید.
چه زمانی باید برای اعتیاد به تلویزیون به مشاور مراجعه کرد؟
در صورتی که احساس می‌کنید در اثر تماشای بیش از حد تلویزیون دچار علائم جسمی و روانی مانند اشکال در خواب، رابطه نامطلوب با دیگران، افسردگی، به تعویق انداختن کارها و دیگر علائم آزاردهنده شده‌اید، با یک مشاور صحبت کنید. برای برخی از افراد کاهش زمان استفاده از تلویزیون ساده است. اما برخی دیگر به تلاش و کمک بیشتری نیاز دارند.
یک مشاور می‌تواند در موارد زیر به شما کمک کند:
- استراتژی‌های محدود کردن زمان استفاده از تلویزیون
- کنار آمدن با احساسات منفی به دلیل ناتوانی در کنترل زمان استفاده از تلویزیون
- روش‌های کنترل و مدیریت احساسات
- بررسی علت پناه بردن به تلویزیون
- کمک به درمان و حل مشکلات زمینه‌ساز مانند اختلافات خانوادگی، افسردگی، اضطراب و غیره
| مطالعه مطلب جامع “افسردگی و هر آنچه باید در مورد آن بدانید” به شما پیشنهاد می شود |
سوال مخاطب
من دو دختر 4 و 13 ساله دارم. مشکل من با دختر بزرگم هست که از بچگی عاشق تلویزیون بوده و الان با بزرگتر شدنش نه تنها مشکل کمتر نشده بلکه بدتر هم شده است. پدرش بسیار با او سر این مسئله دعوا می‌کند، اما دخترم همچنان هر روز از صبح تا شب فقط جلوی تلویزیون دراز می‌کشد. این مشکل به‌خصوص در تابستان‌ها و روزهای تعطیل تشدید می‌شود، اما حتی در سایر ایام سال نیز مانع فعالیت‌های روزمره فرزندم شده است. هیچ‌کار دیگری نمی‌کند، نه تمیز کردن اتاقش، نه کمک کردن در خانه. من سعی می‌کنم با او کنار بیایم، اما رابطه‌اش با پدرش خیلی بد هست. از طرفی دوست ندارم دخترم تا این‌حد بی‌انگیزه و کسل باشد، از طرفی هم نمی‌خواهم بیشتر از این که پدرش با او دعوا می‌کند، او را تحت فشار بگذارم. چه کار باید بکنم؟
پاسخ مشاور
بخشی از مشکلات دختر شما به دوره بلوغ او مربوط می‌شود که علائم آن نافرمانی و تلاش برای رسیدن به استقلال بیشتر است. از طرفی، نوجوانان و به‌ویژه دختران در این سن رویاپردازی‌های مخصوص به خود را دارند و اغلب خود را در قالب شخصیت‌های فیلم می‌بینند. تمام این موارد باعث می‌شود که نوجوان از کارهای روزمره باز بماند و زمینه تنش در خانواده فراهم شود.
برای رزرو جلسه مشاوره با روانشناس نوجوانان در سیمیاروم کلیک کنید
با تنش و دعوا نمی‌توانید مشکل فرزندتان را حل کنید. نوجوانان در این سن به احترام و محبت والدین نیاز دارند. به ویژه این‌ارتباط در مورد رابطه پدر و دختر اهمیت دارد. در این مورد لازم است پدر رابطه خود را با دخترش بهبود ببخشد و زمان‌هایی را در طول هفته به تفریح و گردش اختصاص و حرف زدن با او اختصاص دهد. اگر مایل هستید فرزندتان به توصیه‌های شما گوش دهد، باید به نیازهای عاطفی او نیز توجه شود و ارتباط خوبی با او داشته باشید.
همچنین، لازم است به فرزندتان مسئولیت‌های بیشتری بدهید. اما این مسئولیت دادن نباید به صورت دستوری و با نیش و کنایه همراه باشد. از او در کمال احترام و با زبان خوش بخواهید کاری را انجام دهد. در عین‌حال، با مشاهده رفتار خوب از سوی فرزندتان و مسئولیت پذیری بیشتر، باید تایید و تحسین شود.
زمان استفاده از تلویزیون را برای او محدود کنید و تلویزیون را خاموش کنید. با برنامه‌ریزی دقیق، شامل برنامه‌های خارج از منزل، ارتباط بیشتر با پدر، مسئولیت دادن و ایجاد تفریحات بیشتر برای فرزندتان، اعتیاد به تلویزیون را در او از بین ببرید. در این مورد جدی عمل کنید و اجازه ندهید از این زمان مجاز تخطی شود.
توصیه می کنیم فرزندتان را برای صحبت با یک مشاور ترغیب کنید. این احتمال وجود دارد که او حرف‌هایی برای گفتن داشته باشد. شاید او به دلیل دیده نشدن، برآورده نشدن نیازهای عاطفی‌اش و بحران‌های بلوغ به صحبت با مشاور کودک و نوجوان نیاز داشته باشد.
سخنی از سیمیاروم
هر چند هنوز تحقیقات در مورد تاثیر تماشای بیش‌از حد بر روان افراد در حال انجام است و هر روز اطلاعات بیشتری از آن به دست می‌رسد، اما چیزی که واضح به نظر می‌رسد، اینکه زمان تماشای تلویزیون در حال افزایش است و نگرانی‌ها در مورد اعتیاد به تلویزیون نیز به تبع بیشتر احساس می‌شود.
بسیاری از والدین نگران وابستگی فرزند خود به تلویزیون و سایر دستگاه‌های دیجیتال هستند. خوشبختانه، می‌توان از دام این اعتیاد بسیار ساده‌تر از سایر اعتیادها بیرون آمد. با وجودی که باز هم چالش‌آمیز است، اما افزایش آگاهی و استفاده از استراتژی‌های روانشناسی و مشاوره می‌تواند به فرد کمک کند.
در بیشتر موارد، پناه بردن به تلویزیون یک استراتژی مقابله‌ای برای کنار آمدن با استرس، روزهای بد و مشکلات خانوادگی و فردی است. چنانچه خودتان یا یکی از اطرافیانتان دچار اعتیاد به تماشای تلویزیون شده‌اید، توصیه می‌شود با کمک مشاور در ابتدا علت زمینه‌ساز این رفتار را شناسایی کنید و در جهت اصلاح، درمان و تغییر آن قدم بردارید.
در این مطلب تلاش کردیم ضمن مرور علل، علائم و روش های دوری از تلویزیون، به سوال یکی از مخاطبان خود نیز پاسخ دهیم تا نمونه‌ای برای حل این مشکل باشد.
امیدواریم که به بسیاری از سوالات و ابهامات شما در مورد اعتیاد به تماشای تلویزیون پاسخ داده باشیم. چنانچه سوال یا ابهامی برای شما باقی مانده است، در بخش نظرات با ما در میان بگذارید.
