فهرست مطالب
خانه » مشاوره کودک و نوجوان »
خودارضایی به تحریک اندام تناسلی برای کسب لذت و آرامش گفته می‌شود. کودکان ممکن است خود را با دست یا چیز دیگری مالش دهند و معمولاً از دو سالگی در هنگام حمام و برای مشاهده آلت تناسلی شروع می‌شود. در طول خودارضایی، کودک معمولا گیج، برافروخته و مشغول به نظر می‌رسد. یک کودک ممکن است چند بار در روز یا فقط یک بار در هفته خودارضایی کند. زمانی که کودک خواب آلود، بی حوصله، در حال تماشای تلویزیون یا تحت استرس است، خودارضایی بیشتر اتفاق می‌افتد. نکته قابل توجه این است که خودارضایی در کودکان جنبه لذت جنسی ندارد، آنها نمی دانند رابطه جنسی چیست و به اوج لذت جنسی نمی‌رسند. این رفتار برای آنان رفتاری آرامش بخش و از سر کنجکاوی است.
دلیل خودارضایی در کودکان:
خودارضایی کودک می‌تواند به دلایل متعدد مشاهده شود. در بیشتر موارد یک اتفاق باعث شروع خودارضایی در کودک بوده است، برای مثال خارش ناحیه تناسلی موجب کشف لذت بخش بودن لمس این ناحیه و تداوم رفتار شده است. بنابراین، مشکلات دستگاه تناسلی مانند ابتلا به عفونت نیز کودک را مستعد انجام این رفتار می‌کند. برخی از کودکان نیز این کار را برای آرام کردن خود انجام می‌دهند. اگر در مورد چیزی نگران یا مضطرب باشند، این رفتار به آنها حس کنترل و لذت می‌دهد. معمولا چنین رفتاری در برهه‌های پر اضطراب رشد بیشتر دیده می‌شود.
برای مثال، در دورهای که کودک از شیر گرفته می‌شود یا پستانک را از او گرفته‌اند، برای آرام کردن خود به لمس دستگاه تناسلی رو می‌آورد. کودکانی که در محیط‌های پرتنش خانوادگی زندگی می‌کنند نیز ممکن است از این رفتار برای تخلیه اضطراب خود استفاده کنند. برخی دیگر تنها به یک دلیل ساده آن را انجام می‌دهند: آن را دوست دارند و حس خوبی از آن می‌گیرند. در حالی که خودارضایی در کودکان رفتاری طبیعی تلقی می‌شود، اما در کودکانی که دچار سندرم اوتیسم، ADHD و دیگر ناتوانی‌های ذهنی هستند، بیشتر دیده می‌شود. مشاهده صحنه‌های جنسی، لمس نامناسب بدن کودک و آزار جنسی در رده بعدی دلایل بروز این رفتار در کودک قرار می‌گیرند که نیاز به بررسی جدی و دقیق دارد.
| مطالعه مطلب “مشاوره فرزندپروری و تربیت بچه و هر آنچه باید در مورد آن بدانید” به شما پیشنهاد می شود |
خودارضایی کودکان تا چه سنی ادامه می‌یابد؟
هنگامی که کودک خودارضایی را کشف کند، به ندرت از انجام آن به طور کامل دست می‌کشد. در صورتی که علت انجام این عمل مشخص شود و عامل برطرف شود، ممکن است تعداد دفعات آن کاهش می‌یابد. معمولا این رفتار تا سن 4-5 سالگی به اوج خود می‌رسد و پس از آن در سن 5 یا 6 سالگی، اکثر کودکان یاد می‌گیرند که رفتاری پسندیده در اجتماع نیست و از آن دست می‌کشند یا در خلوت آن را انجام می‌دهند. با شروع سن مدرسه و معاشرت‌های اجتماعی، این رفتار در کودک تا حد زیادی خاموش می‌شود اما مجدد در دوره بلوغ و در پاسخ به افزایش طبیعی هورمون‌ها و میل جنسی، دوباره شروع می‌شود.
آیا خودارضایی بعداً مشکلی در زندگی کودک ایجاد می‌کند؟
خودارضایی هیچ گونه آسیب فیزیکی به کودک وارد نمی‌کند. همانطور که توضیح دادیم این رفتار در کودکان طبیعی است، مگر اینکه بعد از 5 یا 6 سالگی به صورت عمدی در مکان‌های عمومی انجام شود. همانطور که گفته شد خودارضایی در کودکان جنبه لذت جنسی ندارد. بنابراین، تنها در صورتی موجب آسیب به کودک می‌شود که بزرگسالان نسبت به آن واکنش غلطی نشان دهند، کودک را دعوا کنند و آن را کثیف یا شریرانه جلوه دهند. چنین واکنش‌های غلطی باعث آسیب عاطفی مانند احساس گناه و مشکلات جنسی در بزرگسالی می‌شود.
چه زمانی برای درمان خودارضایی کودک باید به پزشک یا روانشناس مراجعه کرد؟
خودارضایی رفتاری عادی تلقی می‌شود که با بی توجهی والدین، سرگرم کردن کودک و جلوگیری از تنها ماندن کودک تا حد زیادی برطرف می‌شود. با این وجود در شرایطی که کودک بزرگ تر از هفت سال است و همچنان به رفتارش ادامه می‌دهد، تکرار و بسامد رفتار بیش از حد شده است و به نوعی عادت تبدیل شده است، و نیز در صورتی که این رفتار را در حضور دیگران انجام می‌دهد، لازم است که با یک روانشناس کودک و نوجوان مشورت کنید. بسیاری از کودکان این رفتار را در پی کنجکاوی می‌آموزند. اما اگر علائمی از سواستفاده جنسی در کودک مشاهده می‌کنید، شامل کبودی‌های بدن، خونریزی از آلت تناسلی، ناراحتی، اضطراب و گوشه گیری، مشاوره با پزشک و روانشناس ضروری است. همچنین در شرایطی که کودک این رفتار را به سایر کودکان هم سن و سال آموزش می‌دهد و کنجکاوی‌های جنسی او بیشتر شده است، مشاوره می‌تواند به شما کمک کند که از تبعات بعدی جلوگیری کنید.
برخورد صحیح والدین با خودارضایی کودک
نکته مهم در این رابطه آن است که با وجودی که خودارضایی در کودکان تقریبا شایع است و حتی در بزرگسالان شایع تر است، اگر کودکی این کار را به صورت افراطی انجام دهد، می‌تواند نشانه ای از وجود اضطراب، فقدان توجه یا نیاز به ارتباط عاطفی بیشتر با اطرافیان تلقی شود. در صورتی که نگران این موضوع هستید، با یک مشاور صحبت کنید. در عین حال، از راهکارهای زیر برای کاهش دفعات خودارضایی استفاده کنید:
برای جلوگیری از خودارضایی کودکان دست هایش را مشغول کنید:
همان طور که گفتیم طبیعت کودکان بازی کردن است. کودک باید با چیزی بازی کند. اگر دست‌های او خالی باشد و چیزی برای مشغول شدن نداشته باشد، رو به لمس اعضای بدن و خودارضایی می‌آورد. درست مانند دست در سوراخ بینی کردن، لمس عضو تناسلی نیز عادتی است که با خالی ماندن دست‌ها رخ می‌دهد.
اگر متوجه شدید که فرزندتان در حال لمس اعضای بدن خود است، به رفتار او اشاره نکنید، در عوض او را به سمت کار درست هدایت کنید. او را به بازی کردن دعوت کنید. یک توپ را به سمتش پرت کنید یا از او بخواهید به آشپزخانه بیاید و با انجام کارهای مناسب سنش در آماده کردن غذا به شما کمک کند
| مطالعه مطلب جامع “همه چیز درباره تربیت جنسی کودکان” به شما پیشنهاد می شود |
از خجالت زده کردن او پرهیز کنید:
خودارضایی در کودکان با هدفی که در بزرگسالان انجام می‌شود، صورت نمی‌گیرد. گرفتن اسباب بازی از او، منع کردن رفتن در اتاق، تنبیه یا هر نوع سرزنش باعث می‌شود که او احساس بدی نسبت به لذت بردن، بدن خود و تمایل جنسی در آینده پیدا کند. در بدترین حالت، در آینده لذت جنسی را با شرم و گناه گره خواهد زد.
برچسب زدن به کودک با القابی مانند بد، کثیف یا گناه کار، بستن دست کودک، کتک زدن و رفتارهایی از این قبیل تنها باعث بروز جنگ قدرت بین شما می‌شود و در آینده فرزندتان را دچار مشکلات روحی و جنسی متعدد خواهد کرد.
نگران قضاوت دیگران نباشید:
همان طور که گفتیم این رفتار در کودکان طبیعی است. ممکن است همیشه در کنار فرزندتان حضور نداشته باشید تا بتوانید حواس او را از این کار پرت کنید. در این صورت، از پرستار یا مربی فرزندتان بخواهید در صورت مشاهده این رفتار تلاش کند که مانند شما حواس کودک را به انجام کار دیگری پرت کند.
محبت و توجه خود را به فرزندتان بیشتر کنید:
خودارضایی در کودکان با افزایش ارتباط با والدین و دریافت محبت و تماس جسمی بیشتر از سوی آنها کاهش می‌یابد. حداقل دو ساعت از روز خود را به فرزندتان اختصاص دهید و در این مدت به او توجه کنید. دقت داشته باشید که محبت کردن شما نباید جنبه تشویق و پاداش برای خودارضایی در کودکان به خود بگیرد، زیرا باعث تشدید این رفتار در آنها برای جلب توجه مادر می‌شود. در عوض، محبت خود را بی دریغ و در تمام زمان‌ها به فرزندتان ابراز کنید.
ایجاد محیط امن و آرام در خانه:
اگر خانه میدان جنگ و نزاع دائمی شما و همسرتان است، کودک دچار احساس اضطراب، تنهایی و بی پناهی می‌شود. در نتیجه، مشاهده رفتارهایی مانند کندن موهای سر، خاراندن افراطی اعضای بدن، جویدن ناخن و خودارضایی برای تخلیه هیجان و تنش امری غیرعادی نیست. اگر رابطه شما و همسرتان دچار تنش شده است، برای رفع آن تلاش کنید و محیطی سالم و آرام را در خانه برای فرزندتان ایجاد کنید.
با کودک حرف بزنید:
اگر کودکتان در سنی است که حرف هایتان را به خوبی متوجه می‌شود، با او در این مورد صحبت کنید. به او بگویید که این رفتار جامعه پسند نیست و نباید در حضور دیگران این کار را انجام دهد. با دلایل علمی نادرست بودن این رفتار را برای کودک شرح دهید. به او توضیح دهید که دستان ما ممکن است آلوده به میکروب باشد و لمس این عضو باعث عفونت های ادراری شود.
پاسخ مشاور سیمیاروم:
خودارضایی در کودکان در سنین پایین، هم در دختران و هم پسران دیده می‌شود. جایی در طول دوره رشد، کودکان کشف می‌کنند که اگر نقطه خاصی از بدن خود را لمس کنند احساس خوبی پیدا خواهند کرد. این رفتار در کودکان بر خلاف بزرگسالان، بدون تخیلات جنسی و تنها با هدف تخلیه هیجان صورت می‌گیرد. در واقع، کودکان به لمس دستگاه تناسلی خود به عنوان نوعی بازی نگاه می‌کنند. اولین توصیه ما به شما آن است که در این مورد آرام باشید. ما به شما اطمینان می‌دهیم برخلاف آنچه از مادربزرگ‌ها شنیده ایم، تمایل دخترتان به لمس ناحیه تناسلی اش باعث نابینایی، کوتاه قدی یا هر مشکل دیگری نمی‌شود. در عین حال، هیچ دلیلی وجود ندارد که بگوییم انجام این رفتار در این سن به انحراف جنسی، اعتیاد یا هر نتیجه ناسالم دیگری می‌انجامد.
خودارضایی به هیچ گونه آسیب جسمی ختم نمی‌شود و رفتاری غیرطبیعی نیست، مگر آنکه کودک این کار را به صورت ارادی و پس از ۶ تا ۷ سالگی و در ملاعام ادامه دهد. دومین توصیه ما در این مورد همان شعار معروف است: «نادیده بگیرید، از بین می‌رود.». این یکی از همان رفتارهایی است که به اقتضای سن ظهور می‌کند و پس از مدتی از بین می‌رود. کودکان ۴ ساله به توجه نیاز دارند و آن را به هر بهایی کسب می‌کنند. هر چه بیشتر به این رفتار او توجه نشان دهید، او بیشتر آن را انجام خواهد داد. بسیاری از کودکان به صورت خود به خود در حدود سن ۴ تا ۷ سالگی از این رفتار دست می‌کشند.
منبع:
