فهرست مطالب
خانه » روابط عاطفی »
گاهی اوقات انسان ها در روابطشان وارد چرخه های باطلی می شوند که این چرخه ها آنقدر تکرار می شوند که به نابودی رابطه یا ایجاد احساسات منفی بسیار شدید در آنها می انجامد.
یکی از این چرخه ها چرخه ی باج گیری عاطفی است.
این دور باطل به این شکل است که فرد A از فرد B تقاضایی می کند. B که انجام آن کار برایش دشوار است، مقاومت می کند. A اصرار می کند. A تهدید می کند. B تسلیم می شود و قبول می کند. و بعد از مدت کوتاهی A تقاضای بعدی را مطرح می کند.
این چرخه غالبا بین افرادی تشکیل می شود که به هم بسیار نزدیک هستند. مثل فرزندان و والدین، همسران، دوستان صمیمی و خواهر و برادرها.
در صورت نیاز به مشاوره در زمینه روابط، می‌توانید به مشاوره رابطه عاطفی مراجعه کنید تا در این خصوص بهترین تصمیمات را برای خودتان بگیرید.
مثال هایی از باج گیری عاطفی
فرزندی از پدرش می خواهد که برایش ماشین بخرد. پدر در شرایط مالی ای قرار ندارد که بتواند این خواسته را به راحتی اجابت کند. فرزند مجددا اصرار می کند و به پدر می گوید که این کمترین کاریست که پدرهای دوستانم برایشان می کنند. و بعد چند روزی به گوشه ی اتاقش می خزد و ژست افسرده ها را به خود می گیرد. پدر از ترس اینکه فرزندش دچار افسردگی و سرخوردگی شود هر طور شده پول قرض می کند و خواسته ی او را اجابت می کند.
هنوز پدر مشغول تسویه ی قرض و قوله های خرید ماشین است که فرزند درخواست دیگری را مطرح می کند که برای پدر دشوار است. و هر بار او را تهدید می کند که افسرده خواهد شد، خودش را خواهد کشت و به این زندگی پایان خواهد داد، از خانه برای همیشه خواهد رفت، دیگر او را پدر خود نخواهد دانست و …
| مطالعه مقاله تخصصی فرزندپروری |
مثالی دیگر
زنی از شوهرش می خواهد که در محیطی که همکار خانم وجود دارد کار نکند. پذیرش این موضوع از سوی مرد دشوار است چون با مشکلات کاری بسیاری رو به رو می شود. زن اصرار می کند و مقاومت همسرش را می گذارد به حساب اینکه او را دوست ندارد و سعی می کند که با استدلالاتی افرادی مثل پدر و مادرهایشان را هم نظر با خود نشان دهد. شواهدی از علم روانشناسی و آسیب های کار در محیط مختلط را برای همسرش بیان می کند و حتی گاهی به آوردن شاهد مثال از کتب مذهبی برای به کرسی نشاندن حرف خود متوصل می شود.
در نهایت هم همسرش را متهم می کند به اینکه مشکل جنسی دارد و او را تهدید به طرد شدن می کند. مرد با هزار مکافات محیط کاری اش را عوض می کند و هنوز از ارتعاشات بحث های قبلی آسوده نشده است که زن از او تقاضا می کند که او را به سفر خارج ببرد و …
و آخرین مثال
پدری از دخترش می خواهد که مطابق سلیقه ی او لباس بپوشد، پذیرش این موضوع از سوی دختر سخت است چون سلیقه اش با سلیقه ی پدر هم خوانی ندارد. پدر اصرار می کند و مثال هایی از انسان های صاحب قدرت یا بزرگ می زند که نوع لباس پوشیدنشان مطابق سلیقه ی اوست.
بعد تهدید می کند که اگر مطابق نظر او عمل نشود او را عاق خواهد کرد، یا پول توجیبی او را قطع خواهد کرد. دختر به ناچار می پذیرد. چیزی نمی گذرد که پدر از دختر می خواهد که به جای تحصیل در رشته ی هنر، رشته ی علوم تجربی را برای ادامه ی تحصیل انتخاب کند تا در آینده پزشک شود…
باج گیری عاطفی تقریبا همیشه از سوی افرادی انجام می شود که جزو افراد بسیار نزدیک زندگی فرد محسوب می شوند. علت هم این است آنها به خوبی با نقاط ضعف عاطفی شخص مهرطلب آشنا هستند و می دانند که چه تهدیدی با چه میزان فشار باید اعمال کنند تا او را تسلیم و وادار به پذیرش درخواستشان کنند.
اما، نکته ی بسیار مهم در ایجاد این چرخه این است که مسبب ایجاد این سیکل باطل هر دو طرف چرخه هستند.
اگر واضح تر بخواهم بگویم، ما در یک طرف چرخه شخصیت باج گیر عاطفی را داریم و در سوی دیگر چرخه، شخصیت مهرطلب. و این سیکل به وجود نمی آید مگر با حضور هر دوی این شخصیت ها.
ویژگی های شخصیتی فرد مهرطلب
- اینکه اطرافیانش او را تائید کنند برایش بسیار اهمیت دارد.
- همواره تلاشش بر این است که از هرگونه عصبانیت و جنگ و جدل جلوگیری کند.
- وقتی برای دیگران بخصوص یکی از اطرافیانش حادثه ای رخ می دهد، احساس عذاب وجدان می کند.
- بسیار مهربان است و حس هم دردی دارد.
- اغلب خشم خود را سرکوب می کند (مدیریت نمی کند، بلکه سرکوب می کند و در وجودش می ماند)
- راه درست را در حل و فصل کردن درگیری ها کوتاه آمدن می بیند.
- در قبال دیگران بسیار مسئولیت پذیر است.
- از اینکه مورد انتقاد قرار گیرد بسیار ناراحت می شود، در حالی که بخش آگاه ذهنش از این موضوع بی خبر است! و خودش را آدم ضعیفی در برابر انتقاد نمی بیند. اما ناخودآگاهش هر انتقادی را حمله ای به شخصیت او می بیند.
ویژگی های شخصیتی باج گیر عاطفی
- از آسیب و محرومیت و طردشدن به شدت می ترسد.
- غالبا احساس درماندگی و استیصال می کند.
- می خواهد همه چیز را کنترل کند.
- دائما احساس نا امیدی می کند.
- از شکست متنفر است.
- در بسیاری از موارد فکر می کند که اگر سریع اقدام نکند، درگیر پیامدهای غیرقابل تحملی خواهد شد.
- اضطراب و عدم امنیت دو حسی هستند که به صورت ریشه ای در او وجود دارند.
- در گذشته آسیب هایی دیده و حالا فکر می کند که با تغییر واقعیت کنونی می تواند برخی از دردهای گذشته را جبران کند.
- در نقاط بحرانی زندگی مثل بیماری، طلاق، بحران های تحصیلی و شغلی روحیه ی باج گیری عاطفی در او به شدت فعال می شود.
- فقط روی خواسته های خودش تمرکز دارد. شعار درونی ذهن او این است که: «من چیزی را که می خواهم، در زمانی که می خواهم، می خواهمش!«
- همیشه عمیقا فکر می کند که عامل گرفتاریهایش رفتار اطرافیان است، درحالی که معمولا اصلا اینطور نیست.
- اطرافیان را بسیار خودخواه می بیند، حتی اگر کسی به او محبتی می کند، محبت او را نیز به سبب خودخواهی اش می بیند و می گوید که او محبت می کند چون نیاز به محبت کردن دارد.
- همیشه مطالباتش را بسیار منطقی می داند و معتقد است تنها راه بهتر شدن اوضاع عمل به کاری است که او می گوید.
مکانیزم شکل گیری باجگیری عاطفی
همانطور که گفتیم این چرخه شکل نمی گیرد مگر با حضور هر دو شخصیت باج گیر و مهرطلب. باج گیری عاطفی علاوه بر اثرات بسیار مخربی که بر خود رابطه می گذارد، اثراتی منفی بر سلامت روان طرفین چرخه می گذارد. به خصوص خود فردی که باج گیری عاطفی را انجام می دهد بسیار درگیر اثرات مخرب این چرخه می شود، رفته رفته بر احساس اضطراب درونی اش اضافه می شود و بیشتر احساس استیصال خواهد کرد.
چراکه هر بار که در این چرخه به پیروزی ظاهری دست می یابد احساس توانایی کاذبی در او شکل می گیرد و تصور می کند که همیشه با اجبار و تهدید می تواند شرایط بیرونی را کنترل کرده و به میل خود تغییر دهد. اما واقعیت زندگی این است که همیشه تغییر اصلی از درون است. در واقع آنچه ما توانایی کنترلش را داریم خودمانیم نه بی نهایت عامل بیرونی که هرگز تحت کنترل ما نخواهند بود.
بنابر این، شخصیت باجگیر از شکست متنفر است. زیرا شکست برای او تنها عدم رسیدن به موفقیت نیست. بلکه هر شکستی برایش ضربه ای مهلک است به توامندی اش در کنترل شرایط؛ قدرت کاذبی که که با هر بار به کرسی نشاندن حرفش در چرخه ی باج گیری به آن مطمئن تر و وابسته تر شده است.
پایان دادن به چرخه باجگیری عاطفی
قدم اول در پایان دادن به این چرخه این است که با خودمان رو راست باشیم. اگر ویژگی هایی که برای باج گیران عاطفی و یا مهرطلب ها ذکر شد را در خود می بینیم، بی هیچ مقاومتی بپذیریم که نیازمند انجام تغییراتی در درونمان هستیم تا اوضاع را بهبود ببخشیم.
اگر ویژگی های باج گیران عاطفی را در خود می بینیم، باید بدانیم که این روند موجب تخریب روابط ما می شود و احساس استیصال را در ما نهادینه خواهد کرد. این مائیم که انتخاب می کنیم که انسانی با روحیه ی مضطرب، ترسو و وابسته باشیم و یا انسانی والا و قوی. بنابراین باید تمرین کنیم تا بیاموزیم که دلیلی ندارد که دیگرانی که از نظر روحی به ما وابستگی دارند همیشه مطابق میل ما عمل کنند و برای رسیدن ما به خواسته هایمان قدم بردارند.
بعضی از افراد می توانند این کنترل درونی را در خود ایجاد کنند و برخی دیگر به کمک یک روانشناس یا مشاور در این راه نیازمندند. و این چیزی است که به تیپ های شخصیتی افراد مربوط است و مطلقا بار ارزشگذارانه ندارد. چیزی که ارزش است تصمیم و اقدام مثبت در جهت حرکت به سوی آرامش خود و اطرافیان است.
اگر شما شخصیت مهرطلبی دارید احتمالا از اینکه مهرطلب بودنتان مورد نقد واقع شود دلخور می شوید. چراکه احتمالا علاوه بر مهرطلب بودن واقعا نسبت به اطرافیان رئوف و مهربانید. احساس مسئولیت بالایی در قبال افراد دارید و اینکه در این زمینه مورد نقد واقع شوید در شما این احساس را ایجاد می کند که طبق معمول کسی قدر محبت های شما را نمی داند. اما وقتی که به ضررهای این چرخه ی باطل برای هر دوی شما به خصوص طرف مقابلتان که باج گیر عاطفی است، بیاندیشید، اهمیت پایان دادن به این چرخه را خواهید آموخت. تمرین کنید که در مقابله با یک باج گیر عاطفی بتوانید از این عبارات استفاده کنید:
- من از این انتخاب تو اصلا خوشحال نیستم و امیدوارم که تو این کار را نکنی، اما به هر حال این انتخاب توست.
- متوجهم که چقدر ناراحت هستی، حتما زمانی که آرام تر شدی با هم صحبت خواهیم کرد.
- از این که ناراحتی، متاسفم.
- در این مورد فکر خواهم کرد و بعد با هم صحبت می کنیم.
- ممکن است حق با تو باشد، اما باید در موردش فکر کنم.
نکته ی مهم این است که او درک کند که شما از ناراحتی اش ناراحت هستید و با او هم حسی دارید اما این هم حسی منجر به این نمی شود که هر چه او گفت انجام دهید. بدانید که در اینگونه موارد که شخصی باج گیری عاطفی می کند، اگر بخواهد مسیر خطایی برود، دیر یا زود خواهد رفت و مسئولش تنها خودش است که آن مسیر را انتخاب کرده است. و اگر نخواهد به مسیر خطا برود هم پس از آنکه تهدیدش کارساز نشد نخواهد رفت.
در نهایت فراموش نکنید که اگر شرایطی که در آن قرار دارید پیچیدگی های خاص خودش را دارد حتما از کمک یک روانشناس باتجربه بهره ببرید.
