مطالعه موردی شخصیت پارانوئید و افسردگی

اختلالات شخصیت بر ادراک، ارتباطات و افکار افراد در مورد خود، دیگران و محیط تاثیر عمیقی دارد. علاوه بر این، این طیف اختلالات بر کنترل تکانه، تنظیم هیجانی، کارکردهای بین فردی، و عملکرد شغلی و اجتماعی آنان نیز تاثیر منفی دارد. در این مطلب سعی داریم به اختلال شخصیت پارانوئید بپردازیم.

مشکلات همراه با این اختلال باعث می شود که عدم درمان به شخصیتی تغییرناپذیر، فراگیر، ناسازگارانه و انعطاف ناپذیر بیانجامد که ممکن است منجر به نارسایی های گسترده عملکردی و اختلالات شدید روانی شود.

از این رو، روانشناسان همواره به طراحی و ارائه رویکردها و روش های گوناگون درمانی برای درمان این دسته از اختلالات علاقه مند بوده اند.

نتایج مطالعات نشان می دهد که رفتار درمانی شناختی بهترین روش روان درمانی در درمان بسیاری از مشکلات روانی، به ویژه اختلالات شخصیت است.

مطالعه موردی پیش رو، گزارش درمان موفق اختلال پارانوئید در یک مراجع بزرگسال است. در این مطالعه فردی دچار این اختلال با استفاده از رویکرد رفتار درمانی شناختی مورد روان درمانی و مطالعه قرار گرفت.

نتایج این مطالعه تایید می کند که روان درمانی بلندمدت با رویکرد شناختی می تواند برای درمان اختلال شخصیت پارانوئید همراه با علائم افسردگی موثر باشد.

 مطالعه مقاله جامع “روان درمانی و تمام چیزهایی که باید از آن بدانید” حتما بهتون پیشنهاد میشه

شرح مورد

مریم. 38 ساله، دارای تحصیلات ابتدایی، خانه دار، متأهل و دارای دو فرزند، یك دختر 17 ساله دبیرستانی و یك پسر 12 ساله ابتدایی. برای تشخیص مشکل یا اختلال روانی در مراجع، از مصاحبه بالینی، آزمون شخصیت سنج چندوجهی مینه سوتا (ام ام پی آی)، تست افسردگی بک، تشخیص روانپزشک، و اطلاعات به دست آمده در طول جلسات روان درمانی استفاده شد.

نتایج نشان دهنده اختلال شخصیت پارانوئید و هیستریكی مراجع است. از آنجائی كه مصاحبه بالینی افزون بر تشخیص اختلالات پیش گفته علائم افسردگی در مراجع تشخیص داده شده بود، آزمون افسردگی بك نیز اجرا گردید كه وجود افسردگی شدید مورد تأیید قرار گرفت. پس از بررسی های جامع، روان پزشك وجود اختلال شخصیت پارانوئید و اختلال علائم جسمانی توأم با افسردگی را تأیید كرد.

شروع درمان

مجموعا، 45 جلسه برای بیمار توصیه شد که هفته ای یک بار برگزار گردید. در ابتدا نتایج آزمون های انجام شده برای مراجع تفسیر شد و مراجع نیز صحت تشخیص را تأیید كرد.

روند جلسات اول تا پنجم

بیمار در شرح علائم خود عنوان کرد:

«طی چند روز گذشته، چندین بار دچار حملات عصبی شده ام. به شدت ناامید و افسرده بوده ام. در اثر این علائم افکار خودکشی به مغزم هجوم آورده اند. حتی یك بار هنگام عصبانیت دلم می خواست كاردی در دسترس داشته باشم و در شكم خود فرو كنم. ظرف ها را شكستم و حرف های ركیك زدم.»

در این مرحله، درمانگر الگوهای سازش نایافته فكری، احساسی و رفتاری مراجع را تشریح کرد. طی مصاحبه بالینی مشخص شد كه یكی از علل مهم خشم و عصبانیت مراجع و بروز رفتارهای هیستریک در او، رفتار و گفتار توأم با تحقیر و اهانت خانواده همسرش و بی توجهی و دفاع افراطی همسر از خانواده اش است.

با توجه به این عامل، درمانگر روش صحیح برخورد با مسایل و مشكلات (آموزش حل مسئله) را به مراجع آموزش داد. به علاوه، فنونی جهت غلبه مراجع بر خشم و عصبانیت خود آموزش داده شد و از او خواسته شد تا نگرش ها، باورها و تفكرات خود را مورد بازبینی قرار دهد و بین تفكرات منطقی و غیرمنطقی خود تمایز قایل شود.

روند جلسات پنجم تا دهم

در جلسات بعدی مراجع با اختلال پارانوئید اظهار كرد:

«با اینكه علاقه زیادی به همسرم دارم اما احساس می كنم كه فاصله زیادی با او دارم و دلم می خواهد كه بتوانم روابطم را با او اصلاح كنم. فكر می كنم به حدی از خانواده همسرم كینه و تنفر دارم كه مانع از برقراری ارتباط صمیمانه با همسرم می شود و این من را به شدت مضطرب و خشمگین می كند.»

در این جلسات، درمانگر نقش تحریف های شناختی و افكار غیرمنطقی در شكل گیری رفتارها و احساسات سازش نایافته و غیرمنطقی را به مراجع آموزش داد. علاوه بر این، تلاش شد تا افكار و باورهای غیرمنطقی بیمار پارانوئید با افكار منطقی و مثبت جایگزین شود.

هم چنین جهت كاهش میزان اضطراب مراجع، روش تنش زدایی به او آموزش داده شد و از مراجع خواسته شد تا روزانه به مدت 20 تا 30 دقیقه به تمرین تنش زدایی بپردازد.

روند جلسات دهم تا بیستم

همسر مراجع نقش مهمی در درمان و پیشگیری از بروز خشم مراجع داشت. به همین دلیل جلسه ای با حضور همسر مراجع تشكیل شد و از وی خواسته شد تا حمایت و همراهی بیشتری با مراجع داشته باشد.

با پیگیری تاثیر این جلسه بر رفتار همسر در خانه با مراجع، مشخص شد كه وی نه تنها تمایلی به همكاری در امر درمان افسردگی بیمار ندارد، بلكه با رفتارهای نادرست خود حالات خشم مراجع را نیز تشدید می كند.

از طرفی، مراجع اظهار كرد: «یكی از ناراحتی های مهم من اعتیاد همسرم به مواد مخدر است و علت اصلی ناامیدی و عصبانیت من این موضوع است.»

بر این اساس ضمن آموزش صحیح نحوه برخورد با رفتارهای نادرست دیگران از مراجع خواسته شد تا سعی كند هرچه بیشتر با همسر خود روابط صمیمانه و نزدیك برقرار كند (آموزش مهارت های اجتماعی).

هم چنین در برخورد با خانواده همسر خود از روش های منطقی و صحیح بهره گیرد و در صورت برخورد نادرست آن ها از فن تحمل نگرانی كه مبتنی بر بازنگری احساسات و هیجانات خود بوده استفاده كند. بدین منظور درمانگر جهت ارتقای مهارت های اجتماعی مراجع با اختلال پارانوئید ، اقدام به آموزش تنظیم هیجانات و عواطف به مراجع كرد.

روند جلسات بیستم تا سی ام

طی جلسات بعدی، به تایید بیمار وضع روحی و روانی او بهتر شد و از شدت عصبانیت وی كاسته شد. وی همچنین اظهار داشت که توانسته است در برابر برخوردهای نامناسب خانواده همسرش به طور منطقی تر و كمتر هیجانی برخورد نماید، اما هنوز هم كینه آن ها را در دل دارد.

با این حال، در مدیریت روابطش با همسر خود بسیار موفق بوده است. این باعث شده است که همسر نیز اظهار علاقه و صمیمیت بیشتری نسبت به او داشته باشد. در طول جلسات پیشین، براساس توصیه درمانگر مراجع به ورزش هایی نظیر شنا و پیاده روی مشغول شد و این تاثیر خوبی در روحیه وی داشت.

در این مرحله از درمان، درمانگر ضمن تأكید بر فنون آموزش داده شده قبلی، از بیمار خواست تا هنگام برخورد با روابط اجتماعی نادرست دیگران به شرایط، احساسات، و نیازهای آنان فكر كند و با در نظر گرفتن این مسایل رفتارهای نادرست دیگران و، به خصوص خانواده همسرش را تحلیل کرده و به آن پاسخ دهد.

در طول این دوره از درمان و تلاش برای بازسازی رابطه مراجع با خانواده همسرش، وی اظهار كرد كه توانسته است روابط نزدیكی با خواهر و مادر همسر خود برقرار كند و تصمیم دارد پس از چند سال به منزل آن ها برود و برای مسافرت به مكه از آن ها خداحافظی كند.

این تغییرات باعث شد که همسر مراجع نیز با شنیدن این موضوع بسیار خوشحال شده و حمایت بیشتری از او بكند. در طول جلسات، تکنیک های كاهش حساسیت و توقف فكر به مراجع آموزش داده شد و از او خواسته شد كه در روابط اجتماعی خود حساسیت كمتری به خرج دهد.

به علاوه، درمانگر از او خواست که هنگام فكر كردن به مسائل ناراحت كننده كه منجر به احساس كینه توزی در وی می شوند، با استفاده از فن توقف فكر با این شرایط تنیدگی زا مقابله كند. به تدریج، همسر مراجع نیز همكاری بیشتری را در امر درمان نشان داد.

او در جلسات روان درمانی شركت کرد و از بهبودی حال همسر خود اظهار رضایت کرد. همچنین برای اولین بار در مقابل رفتارهای نادرست خانواده خود، از همسرش دفاع و حمایت کرد.

روند جلسات نهایی

پس از آموزش مهارت های ارتباطی و تغییرات شخصیتی در بیمار و همسرش، در جلسات بعدی مراجع اظهار كرد كه مدت ها است كه عصبی نشده و توانسته است خشم و اضطراب خود را كنترل كند. همچنین، بیمار اظهار کرد که هنگام برخورد با رفتارهای غیرمنطقی دیگران می تواند هیجانات خود را كنترل كند.

تمامی این تغییرات از میزان كینه و نفرت او به دیگران به شدت كاسته است و توانسته است پس از سال ها خانواده همسر خود را ببخشد و با آن ها روابط صمیمانه ای برقرار كند. این باعث شده پس از سال ها، تعطیلات را با خانواده همسرش بگذارند و هیچ مشکلی از این بابت نداشته است.

تمایل به خودكشی در او از بین رفته و كمتر دچار توهم می شود و كاملاً می تواند نشانگان اختلال خود را به كنترل درآورد. در ادامه درمان، مجددا از مراجع آزمون های افسردگی گرفته شد که نتایج آن كاملاً بهنجار بوده و هیچ نشانه ای از اختلالات قبلی دیده نمی شود. در خلال جلسه آخر مراجع ضمن مروری بر جلسات درمان اظهار كرد:

«از این كه دوباره سلامتی خود را به دست آورده ام خوشحالم. اكنون می دانم که دچار افكار و نگرش های نادرست، غیرمنطقی و منفی بوده ام و این افکار کنترل زندگی من را به دست گرفته بودند. احساس می كنم كه آن زمان كینه هایم بی مورد بوده است و با دوستی و صمیمیت هر مشكلی قابل حل است و دریافته ام كه زندگی بر اساس برخورد منطقی و بدون خشم و عصبانیت بسیار شیرین و دوست داشتنی است.»

درمانگر با توجه به بهبودی مراجع جلسات روان درمانگری را خاتمه داد. با پیگیری درمان هیچ نشانه ای از عودت و بازگشت اختلال در او مشاهده نشد.

نتیجه گیری

برخوردهای نامناسب و اعتیاد همسر مراجع، تفاوت های فرهنگی مراجع با خانواده همسر، رفتارهای نادرست و توأم با تحقیر و اهانت خانواده همسر و عدم حمایت و همكاری همسر مراجع در فرایند درمان از جمله راه اندازی های موقعیتی مهم در شروع حملات خشم و افكار پارانوئیدی او بوده است.

نتایج تحقیقات نشان می دهد كه درمان شناختی-رفتاری طولانی مدت، روش درمانی بسیار مؤثر و كارآمدی برای درمان افراد مبتلا به اختلال شخصیتی نظیر اختلال پارانوئید و اختلالات علائم جسمی است.

در زمینه اختلالات شخصیت می‌توانید با دکتر فرشته موتابی، دکتر عباس رمضانی فرانی، دکتر لادن فتی، دکتر حمیدرضا رحمانیان، دکتر مصطفی زارعان و دکتر سارا بنی هاشمی که از مشاوران تأیید شده سیمیاروم هستند، مشاوره داشته باشید.

منبع